Enorme uitgaven, nooit een bonnetje

Amsterdam In enkele jaren is Turkije uitgegroeid tot een van de grootste vakantiebestemmingen. Vóór de eeuwwisseling gingen er zo’n 100 duizend mensen per zomer heen, een paar jaar later zijn dat er bijna 700 duizend.

Maar duizenden Nederlanders gaan juist niet. Terwijl ze wel een ticket hadden gekocht en voorpret hebben gehad. Nieuwe zwembroek in de koffer. Toch ingen ze niet. Omdat hun touroperator failliet ging. Op geen andere bestemming gaan er zo veel ten onder.

Een paar weken geleden vielen er weer twee om: Golden Tours en Tourplan. De Stichting Garantiefonds Reisgelden staat garant dat het geld aan de reiziger wordt teruggestort. Al gaat dat ook niet altijd goed. 240 klanten van Golden Tours bleken niet onder de garantie van de SGR te vallen en zijn hun geld kwijt.

Directeur Piet Hein Debets van de SGR heeft er de pest over in. Sinds 2003 moest zijn fonds voor 20 miljoen uitkeren aan gedupeerde reizigers; daarvan was 13 miljoen voor Turkijespecialisten. Hij vertrouwt het niet. Vooral het feit dat zij in het begin van de zomer failliet gingen, op het moment dat de kas vol zou moeten zitten, maakt hem achterdochtig.

Tijdens een onderzoek naar een groot aantal faillissementen van Turkijespecialisten blijkt Debets’ wantrouwen vaak terecht. Bij Economy Holidays ging het wel heel grof. Op 30 mei 2007 werd ene Gökce K. eigenaar van dat reisbureau. In de maanden daarna belde Gökce K. regelmatig naar het kantoor in Amsterdam, en liet grote bedragen overmaken naar Turkije. Dat geld had hij nodig, zei hij, om hotels en luchtvaartmaatschappijen namens Economy Holidays te kunnen betalen. Maar van zeker 1,2 miljoen euro staat vast dat dat geld nooit voor dat doel is gebruikt. Economy Holidays ging in juli 2007 failliet en liet een schuld na van 2,3 miljoen euro. Vierduizend vakantiegangers waren gedupeerd.

Of neem Angel Tours, dat in augustus 2007 failliet ging. ‘Het is het oude verhaal’, zegt curator Maurits Renzen. ‘De bestuurder van dat bedrijf was een ridder te voet. Geen cent te makken. Hij kwam in 1976 naar Nederland en werkte twee jaar als vorkheftruckchauffeur. Daarna dook hij in 2006 plotseling op als bestuurder van een touroperator die even later failliet ging. Die meneer vertelt mij dat hij contant geld bij Angel Tours opnam om in Turkije rekeningen te betalen. Dat ging om grote bedragen hoor. Maar bonnetjes, die heeft hij niet.’ Renzen deed aangifte bij de politie.

Bij een ander faillissement in datzelfde jaar, van een groep van drie ondernemingen die in totaal 1,3 miljoen schulden achterlieten, kreeg Renzen nog fantastischer verhalen te horen. Tosy Travel, Maxisun en Sultanexpress Aircharter vlogen alle met FlyAir. De ondernemers, Ömer Tosyagülü, vertelde Renzen verbazende verhalen. FlyAir eiste bijvoorbeeld dat Tosyagülü de kerosine betaalde. En vliegtuigreparaties. En de landingsrechten. Zelfs belastingschulden. Zo niet, dan werd er niet gevlogen. De betalingen moesten contant worden gedaan, en ook hier geen bonnetjes.

Curator Renzen: ‘Je kunt in zo’n geval naar Izmir vliegen om op onderzoek uit te gaan, maar dat kost veel geld en de kans op succes is niet zo groot. Dat is het grote probleem met dit soort ondernemingen. Er is werkelijk niets in de boedel, en de eigenaar woont in Turkije. Dan moet je als curator ook naar je eigen kosten kijken. Ik heb aan Tosy Travel 18 uur besteed, daar krijg ik niets voor. Aan Maxisun heb ik 75 uur besteed, daar krijg ik 2.000 euro voor. Daar kan ik mijn kantoor niet van laten draaien.’

Ayhan Kara is een spin in het web van Turkse reisorganisaties. Hij is bestuurder en grootaandeelhouder in de jonge luchtvaartmaatschappij Amsterdam Airlines, maar hij is ook advocaat van tal van Turkse touroperators. Onder anderen van Mehmet Hasançebi en diens zoon Ugras Hakan. Hasançebi is geen kleine jongen. Die had een hele reeks reisorganisaties in Nederland, met namen als HTC, Ural, Sultan Reizen en Maastricht European Airlines; allemaal failliet. Diverse curatoren bogen zich over de zaak. Piet Keulers, curator van Sultan Reizen: ‘Toen ik kwam kijken, was er al niets meer. Sultan Reizen zat in een bedrijfsverzamelgebouw in een kamertje met alleen een kast en een bureau.’ En Ton Keizers, curator van de rest van de HTC Groep: ‘Mijn gevoel zegt me dat het niet in de haak was, maar ik heb daar geen vinger op kunnen leggen.’

De familie Hasançebi is in ieder geval niet berooid. Die bezit in Turkije onder meer het Maxim Resort Hotel (vijf sterren), en is mede-eigenaar van Fly Hava Yollari, ofwel FlyAir. Dat was precies de onderneming die zo vakkundig Tosy, Maxisun en Sultanexpress zou hebben uitgebeend.

Advocaat Kara is van dat verhaal niet erg onder de indruk. ‘Als die curator dat zo zeker weet, moet hij in actie komen. Maar zo duidelijk is het niet. Want FlyAir heeft ook nog een vordering van een miljoen op die drie ondernemingen.’

Volgens Kara gaan de Turkijespecialisten niet failliet door fraude, maar door de hevige concurrentie. De Turkse toeristenmarkt is veel harder gegroeid dan enig andere markt in en rond Europa. ‘Die extreme groei heeft mensen aangetrokken die zichzelf overschatten. Ze hebben vliegtuigstoelen gekocht en hotels geboekt die ze gewoon niet gevuld konden krijgen omdat de concurrent net een tientje goedkoper was. Het is niet juist wat de SGR allemaal suggereert. Die beschuldigingen zijn helemaal niet onderzocht.’