witwastoezicht bij rabobank
Duizend speurneuzen, en nog is witwassen amper op te sporen
Het geduld is op met banken die hun witwastoezicht verwaarlozen, zoals ING deed. Bij Rabobank speuren inmiddels duizend gespecialiseerde medewerkers naar crimineel geld – en nog blijkt het extreem lastig. ‘Wij zoeken continu naar die speld in de hooiberg.’
U krijgt 1.550 euro op uw bankrekening gestort, maakt dat u verdacht? Niet per se, haast Tanja Toonstra zich te zeggen. Maar in dit voorbeeld, vertelt de Rabobankmanager die verantwoordelijk is voor het monitoren van verdachte transacties, riep het vraagtekens op. Het belletje ging rinkelen door een bericht in een regionale krant: man opgepakt wegens banden met de maffia. Rabobanks algoritme pikte het nieuws op en jawel, de vrouw van de verdachte bleek klant. Nader onderzoek van Toonstra’s afdeling wees uit dat er eind 2017 plotseling 1.550 euro op haar rekening binnenkwam. Dat terwijl deze klant, die in de bijstand zit, normaal slechts kleine bedragen krijgt overgemaakt. Niks aan de hand? Of is hier sprake van een criminele geldstroom?
Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.
Die vraag staat op dit moment bij álle Nederlandse banken bovenaan de agenda. Met man en macht tuigen de financiële instellingen afdelingen op die klanten moeten screenen en transacties monitoren. Want het geduld is op. Zeker sinds de megaschikking van ING in september – de bank betaalde 775 miljoen euro nadat zij jarenlang had bezuinigd op witwascontroles – zijn de banken ervan doordrongen dat het verwaarlozen van hun wettelijke poortwachtersfunctie meer dan alleen reputatieschade oplevert. Het kan ook geld kosten. Héél veel geld zelfs, mochten straks ook de gevreesde Amerikaanse autoriteiten zich ermee gaan bemoeien.
Achterkant van het betalingsverkeer
Bij Rabobank drong dat besef al iets eerder door. Precies een jaar geleden schikte het concern voor 298 miljoen euro in de Verenigde Staten, omdat het niet had voorkomen dat klanten Mexicaans drugsgeld konden witwassen. Dat was in Californië, benadrukt Rabobank nu, niet in Nederland. De bank wil graag laten zien dat ze kosten noch moeite spaart om zulke misstanden in de toekomst te voorkomen.
Dus betreden we op een grauwe wintermiddag ‘de Bunker’ in Zeist. Waar die bijnaam vandaan komt, wordt direct duidelijk. Achter een hek met drie lagen prikkeldraad gaat een betonkolos van drie verdiepingen schuil, met ramen als holle ogen. Vroeger zat hier het datacentrum van de bank. Nu hebben de servers plaatsgemaakt voor mensen. Van de duizend Rabobankmedewerkers in Nederland die witwassen en terrorismefinanciering moeten bestrijden, zitten er maar liefst 400 in Zeist. En nog staan er tientallen vacatures open.
Dit is de achterkant van het betalingsverkeer, waarvan de meeste Nederlanders het bestaan niets eens vermoeden. Toch komen we er allemaal mee in aanraking. Jaarlijks wordt in Nederland naar schatting zo’n 16 miljard euro witgewassen. Daar komt de dreiging van terroristen die zich via slimme Zuidas-constructies financieren bovenop. Om dat te verhinderen, screenen banken iedereen die een nieuwe rekening opent. Ook als u geld overmaakt, kunt u er donder op zeggen dat die transactie wordt gemonitord. Zodra iets afwijkt van de norm gaat het spreekwoordelijke alarm af. Misschien wel hier in Zeist.
Volgens onderzoekers van de Universiteit Utrecht neemt Nederland de achtste plek in op de ranglijst van aantrekkelijkste witwaslanden. Met stip bovenaan staat Luxemburg.
Sporttassen vol cash
‘Eigenlijk zijn wij continu bezig die spreekwoordelijke speld in de hooiberg te zoeken’, vertelt hoofd klantonderzoek Eiso Bos in een vergaderkamer met knalgele vloerbedekking. Zijn mensen nemen binnen Rabobank de ‘complexe klanten’ voor hun rekening. Die brengen een verhoogd risico met zich mee, bijvoorbeeld omdat ergens in de bedrijfsstructuur een ondoorzichtige trust zit. Bos heeft de regels door de jaren heen steeds strenger zien worden. In een iets ingewikkeldere klant gaat tegenwoordig al gauw 10 tot 15 uur werk zitten. Bos: ‘Vroeger volstond vaak een kopietje paspoort. Nu leggen we vast wat een bedrijf doet, in welke landen het actief is, waar het vermogen vandaan komt – en nog veel meer.’
Daarbij zijn de speurneuzen van de bank in een permanente wedloop verwikkeld met de criminelen. ‘Eerst kwamen ze bij wijze van spreken met sporttassen vol cashgeld aanzetten in het bankfiliaal’, zegt hoofd transactiemonitoring Wibout de Klijne. ‘Daarna ging het witwassen via de kassa van bedrijven. Dan had je een bakker zonder pinautomaat, maar met reusachtige inkomsten in contanten. En nu duiken er weer nieuwe methodes op. Zoals nietsvermoedende klanten die een rekening betaald krijgen vanuit een belastingparadijs, met een rare omschrijving erbij.’ Dat laatste overkwam Within Temptation. De metalband ontving jaren terug haar gage voor een optreden in Rusland van een onbekende rekening onder de mysterieuze vermelding ‘voor bouwmaterialen’. Onlangs bleek dat het waarschijnlijk om crimineel Russisch geld ging.
Ondankbaar werk
Hoe kan het ondanks alle extra controles soms toch nog misgaan? Bij de grote witwasschandalen – ING, Danske Bank – ging geld verdienen boven veiligheid. Maar ook als financiële instellingen er wél alles aan doen om criminele geldstromen aan te pakken, blijkt dit extreem lastig. ‘Natuurlijk is er soms teleurstelling bij collega’s aan de commerciële kant van de bank als wij een streep zetten door een grote lening’, geeft De Klijne toe. En ook de klant loopt niet altijd over van begrip. ‘Als wij navragen waarom iemand ineens veel contant geld stort, denkt die persoon: waar bemoeit Rabobank zich mee? Ik snap dat wel. Als mijn telecomprovider me zou bellen om te vragen waar dat gesprek net over ging, zou ik ook vreemd opkijken. Maar wij voeren gewoon de wet uit.’
Het echte probleem ligt elders. De bestaande regels rond met name privacy en mededinging maken het banken en overheden moeilijk om samen op te trekken tegen witwassers en terroristen. Waarschuwingslijsten van dubieuze klanten aanleggen, de controles deels gezamenlijk organiseren – het is aan strenge regels gebonden. ‘Wij krijgen steeds meer verantwoordelijkheden op ons bordje’, vat De Klijne zijn frustratie samen. ‘Begrijp me goed: daar wil ik niet over klagen. Maar tegelijkertijd zijn onze handen behoorlijk gebonden.’ Zijn collega Bos, van klantonderzoek, valt hem bij. ‘De recherche mag weinig informatie delen over de boeven, maar wij moeten ze wél detecteren.’
Over oplossingen wordt dezer dagen koortsachtig overleg gevoerd, ook met de overheid en toezichthouders. In de tussentijd blijft het ploeteren. Zoals met de bijstandsgerechtigde uit het voorbeeld, die 1.550 euro op haar rekening gestort kreeg. De vrouw zei dat het geld van haar huisgenoot kwam. Als bijdrage in de huishouding. Omdat ze haar verhaal niet kon onderbouwen, vermoedde Rabobank dat het inkomsten uit cocaïnehandel betrof. Samen met de duizenden andere verdachte transacties die de bank jaarlijks doorgeeft, is het incident gemeld bij de hiervoor verantwoordelijke Financial Intelligence Unit.
En nu? Tanja Toonstra haalt haar schouders op: ze krijgt weinig tot niets te horen over wat er met zo’n melding gebeurd is. Zo is de wetgeving nu eenmaal. ‘Net zomin als dat we weten of deze klant niet precies dezelfde truc heeft uitgehaald bij andere banken.’
7 manieren waarop u zich als klant verdacht maakt:
1) U doet transacties naar dubieuze landen als Syrië, Iran en Noord-Korea.
2) De naam van de ontvanger, of die van vrienden of familie, komt voor op een terroristenlijst.
3) Via berichtgeving in de media. Wordt ergens een hennepkwekerij opgerold, dan kijkt de bank bijvoorbeeld of het pand in de hypotheekportefeuille zit.
4) U pint om de hoek in Nederland, en een half uur later in Spanje.
5) De politie vraagt de bank om inlichtingen over een klant.
6) Er komen signalen via lokale Rabobank-medewerkers, ‘dat zijn onze ogen en oren’.
7) Uw betaalgedrag verandert plotseling. Zoals grote cashstortingen, of een ondernemer die ineens zijn privérekening begint te gebruiken.
