Duitse bruggen mogen wegrotten, als het huishoudboekje maar klopt

Wilhelm II moet met zijn keizerlijke trein meer dan honderd jaar geleden nog over dezelfde brug zijn gereden. Sindsdien hebben twee wereldoorlogen hun sporen nagelaten, maar nog steeds liggen de meeste bruggen over de Berlijnse Yorckstrasse, op de grens van de wijken Schöneberg en Kreuzberg, er net zo bij als in de keizertijd.

Een aantal van de oorspronkelijk 45 bruggen is afgebroken, anderen zijn overwoekerd met vegetatie en eentje is sinds dit jaar exclusief bestemd voor joggers en fietsers. Over de meest westelijk gelegen bruggen rijden nog steeds de treinen, net als in de Kaiserzeit. Voor de moderne ICE is een paar jaar terug een nieuwe overbrugging over de enigszins morsig aandoende straat gebouwd, de regionale treinen en gele treinstellen van de S-Bahn rijden echter nog steeds over en langs het spoor van de keizer.

De omgeving mag sinds de vernietigende bommenregen van de Tweede Wereldoorlog onherkenbaar veranderd zijn - van het ooit zo imposante Anhalter Bahnhof rest nog slechts een gevelstuk - deze sterk verouderde bruggen liggen er nog steeds. Van groot onderhoud is hier al jaren geen sprake geweest.

Yorckstrasse

De spoorwegbrug over de Yorckstrasse, genoemd naar een al lang vergeten Pruisische generaal, is slechts een van de vele spoorbruggen in Duitsland die kampen met ernstig achterstallig onderhoud. Economen die pleiten voor veel grotere investeringen in het Duitse spoorwegennet mogen graag een kaart van het land laten zien waarop de knelpunten zijn aangegeven.

Met felle kleurtjes is te zien hoe de bruggen in het netwerk erbij liggen. Oranje staat voor bruggen die met ingrijpende herstelwerkzaamheden nog zijn te redden. Rood toont de hopeloze gevallen. Slopen en dan nieuwbouw is hier de enige oplossing; repareren is gewoonweg te duur.

Een blik op zo'n kaart toont Duitsland als een doodzieke patiënt, vol oranje en rode bloedvaten die weinig goeds beloven. Vooral in het Ruhrgebied, rond Dortmund, wemelt het van deze felle kleuren die slecht nieuws betekenen voor de Duitse economie. Ook rond Berlijn, Hannover en Hamburg is sprake van ernstig langjarig achterstallig onderhoud. Bij München en Frankfurt liggen ook de nodige pijnpunten.

Liefst 26 duizend spoorbruggen telt Duitsland. Eenderde is ouder dan honderd jaar en nog aangelegd in de tijd van de eerder genoemde Wilhelm II. Daarnaast stammen veel spoorbruggen uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. 1.148 bruggen dienen te worden vervangen, kregen leden van de Bondsdag onlangs te horen, een kleine 7.000 zijn ernstig beschadigd en dienen snel te worden gerenoveerd.

Keizer Wilhelm II was een bruggenbouwer, bondskanselier Angela Merkel is dat duidelijk niet. Onder haar 'zuinige' bewind 'verbrokkelt' de Duitse infrastructuur, zeggen haar critici. Naast de spoorbruggen liggen ook grote delen van de autobanen er slecht bij.

Het spoor- en ook het wegennet, zo noodzakelijk voor een vlot draaiende Duitse economie, dient ernstig op de schop te gaan, zeggen veel economen. Stilzitten en nietsdoen zal grote negatieve gevolgen hebben. Productie en export zijn in het derde kwartaal van dit jaar flink gedaald, werd afgelopen week bekend.

Honderden goederentreinen

Terug naar de kaart met de gevaarlijke kleuren. Daarop staat ook centraal de Langefeldbrücke in het oosten van Hannover. Zo op het oog een brug van niets, van zo'n 30 meter lengte. 105 jaar oud en ernstig vervallen. Dagelijks komen hier honderden goederentreinen overheen, van noord naar zuid, met in totaal 400 duizend ton aan goederen. Op de weg zouden daar tienduizend vrachtwagens voor nodig zijn.

De treinstellen vervoeren auto's, grondstoffen en levensmiddelen, de brug bij Langefeldbrücke is van groot belang voor de Duitse economie. Wolfsburg, met zijn Volkswagenfabrieken, ligt even verderop. Zonder deze nu al ernstig vervallen brug zou er chaos heersen, zonder deze '30 meter', deze 'achilleshiel van de Duitse economie', zaten de vervoerders met de handen in het haar.

De president van de Deutsche Bahn Rüdiger Grube rekende onlangs voor dat de overheid 30 miljard euro extra zou moeten investeren in het spoornet. Vooral de vele, oude keizerlijke bruggen zijn aan vernieuwing toe. Gebeurt dat niet rap, dan 'kollabiert' het systeem, profeteerde de spoorwegman. Met het huidige budget - vanaf volgend jaar iets meer dan 3 miljard per jaar, deels opgebracht door de Deutsche Bahn zelf - kunnen slechts 120 bruggen per jaar worden vernieuwd en vervangen.

'De kwaliteit van de Duitse verkeersinfrastructuur is de laatste jaren duidelijk verslechterd', beaamt de Duitse econoom Marcel Fratzscher. Ging er aan het begin van de jaren negentig nog bijna 25 procent van het bruto binnenlands product naar de Duitse infrastructuur, vorig jaar was dat nog maar 19,7 procent.

Operation Stillstand

Op de lijst van landen met de beste infrastructuur, die het World Economic Forum in Davos jaarlijks opstelt, stond Duitsland in 2008 nog op de derde plaats. Inmiddels is het land gezakt naar plaats zeven.

Fratzscher, baas van het Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW) en auteur van het recente Die Deutschland-Illusion. Warum wir unsere Wirtschaft überschätzen und Europa brauchen, hoort de laatste tijden steeds meer geluiden uit kringen van ondernemers die betogen dat de attractiviteit van Duitsland als economische standplaats snel afneemt. Grote Duitse bedrijven kiezen eerder voor de bouw van een buitenlandse vestiging dan voor een in het vaderland.

Nog nooit kwam er in de Duitse moderne geschiedenis zoveel belasting binnen als het afgelopen jaar, maar extra investeren in het wegen- en spoornet heeft dat nauwelijks tot gevolg gehad. Wel cadeautjes voor de kiezers van de grote coalitie van CDU/CSU en SPD in de vorm van vroegpensioen voor 63-jarigen en Muttergeld, maar geen broodnodige miljarden voor de infrastructuur, klinkt het schamper in de commentaren op de economiepagina's. Ook de invoering, vanaf januari 2015, van een landelijk minimumloon (8,50 euro per uur) zal de economie schaden, is de verwachting.

Die miljarden voor de vroeg-pensionado's zijn weggegooid geld, investeringen in nieuwe spoorbruggen betalen zich later terug in economische groei, luidt het credo. Das Handelsblatt, spreekbuis van ondernemend Duitsland, vatte het beleid van de huidige zwart-rode regering aan het begin van de regeringstermijn na lezing van het coalitieverdrag al samen in twee woorden: Operation Stillstand.

Locomotief

Ondernemers, IMF, 'Brussel' en The Economist ('Build some bridges and roads, Mrs Merkel') wijzen en masse naar de Duitse overheid die in hun ogen veel te weinig doet om de infrastructuur van de 'locomotief van de Europese economie' op peil te houden. De vaak geroemde 'Sparkurs' van bondskanselier Merkel is op termijn gevaarlijk voor de Duitse economie.

Aan geld ontbreekt het niet in Berlijn, maar toch houdt Merkel de hand koppig op de knip. Waarom zou zij de koers verleggen en meer geld gaan uitgeven? Haar huishoudboekje ziet er toch keurig uit?

De meeste Duitsers zien bovendien geen enkel gevaar in haar zuinige gedrag. Sterker, zo zijn ze zelf ook. Van buitenlandse oproepen tot meer uitgeven, raken ze alleen maar geïrriteerd, getuige de snelle opkomst van de eurosceptische partij Alternative für Deutschland. In populariteitspolls scoort Merkel nog steeds cijfers waarvan collega's als Obama, Hollande en Cameron alleen maar kunnen dromen.

Minister van Economische Zaken Sigmar Gabriel (SPD) is weliswaar een voorstander van meer investeringen in de infrastructuur, maar de sociaal-democraat vindt daarbij minister van Financiën Wolfgang Schäuble (CDU) op zijn weg. De oude politicus, na Merkel de machtigste persoon van Duitsland, is er veel aan gelegen om in 2015 de begroting in evenwicht te krijgen. Dat is sinds 1969 niet meer gebeurd.

Deze zogenoemde 'Schwarze Null' is een prestigeobject voor de huidige regering, schreef columnist Jakob Augstein onlangs in Der Spiegel. Hij noemt het streven naar de 'zwarte nul' krankzinnig. Door deze 'Sparkurs' komt de economie van het land in gevaar, meent hij. Daar waar dringend geïnvesteerd dient te worden in tal van infrastructurele zaken, ontpopt Angela Merkel zich als een zuinige 'schwäbische Hausfrau'.

Augstein: 'Diegene die niet goed zorgt voor de infrastructuur, eenvijfde van het autobahnnetwerk en 40 procent van de bruggen, bevindt zich in kritieke toestand, die maakt schulden - voor de toekomst.'