Dit zijn de grootste werkgevers van Nederland

Laagbetaalde arbeid bloeit

'Wapperende handjes' noemde de FNV ze ooit treffend: de werknemers in onder meer de schoonmaak, beveiliging, catering en thuiszorg. Laagbetaald werk dat honderdduizenden mensen een baan(tje) biedt. Sinds grote bedrijven dit soort afdelingen afstoten om zich op hun kernactiviteiten te richten, rukt het 'facility management' op in de Volkskrant Top 100 van grootste werkgevers van Nederland. Zo stijgt de ADG Dienstengroep uit Almelo dit jaar van plek 10 naar plek 9, met inmiddels meer dan 20 duizend volledige arbeidsplaatsen. CSU uit Uden nadert de toptien, mede door de overname van de thuiszorgtak van Careyn. Die organisatie liet weten niet alles zelf te kunnen doen en Tzorg (de zorgtak van CSU) nam de vierduizend werknemers graag over, om de marktpositie als landelijke aanbieder van huishoudelijke hulpen te versterken. Ook Facilicom uit Schiedam (op plek 19) en Vebego uit Voerendaal (op plek 26, meer dan een miljard euro omzet in binnen- en buitenland) horen bij de grootste werkgevers. Deze facilitaire banenmachines zijn vaak sterk gegroeide familiebedrijven. Ze profiteren niet alleen van het afstoten van taken door grote bedrijven en overheden, en van het verkennen van nieuwe terreinen (zo heeft ADG een uitzendtak), ze zijn ook redelijk immuun voor automatisering en digitalisering, die andere sectoren hard treffen. Iemand moet toch de ramen lappen of de broodjes smeren.

Automatisering zet door

Prominent in de toptien van dalers: de Rabobank en ING. Financieel dienstverleners zijn nog steeds grote werkgevers, maar ze krimpen en zullen dat waarschijnlijk blijven doen, zegt de Tilburgse hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. Banken en verzekeraars 'ver-IT'en: de werkgelegenheid wordt sterk beïnvloed door de snelle ontwikkeling van technologie en de opkomst van DIY-modellen (do it yourself) voor de klant. Die hele automatisering, digitalisering en robotisering van de arbeidsmarkt is nog maar net begonnen, zegt Wilthagen. De internetcapaciteit is enorm gestegen, computergeheugen is fors goedkoper geworden en zelfsturende systemen zijn geen fictie meer. Deloitte berekende in 2014 dat In Nederland 2 tot 3 miljoen banen een groot risico lopen te verdwijnen door automatisering in de komende twintig jaar. Dit heeft volgens Wilthagen gevolgen voor ongeveer 30 tot 40 procent van de Nederlandse beroepsbevolking.

Opvallend daarbij: zowel bij de Belastingdienst (op plek 5) als uitkeringsfabriek UWV (plek 12) groeide het aantal banen vorig jaar, terwijl ze al jaren goedkoper en efficiënter moeten werken. Heeft automatisering zijn grenzen en zijn op een goed moment toch weer mensen nodig om toeslagen uit te betalen en werklozen aan een baan te helpen? Nee. De Belastingdienst dankt de stijging aan meer mensen voor toezicht en invordering. De fiscus mag 1.500 fte aannemen, maar tegelijk verdwijnt voor circa vijfduizend fte het werk. Het UWV steeg vorig jaar door meer flexkrachten. Maar los van die extra tijdelijke inhuur krimpt het UWV structureel, meldt een woordvoerder. Dat komt onder meer door het steeds verder automatiseren van bedrijfsprocessen, aldus het UWV, hoewel directeur Tof Thissen onlangs meer menselijke maat beloofde, na klachten over het digitaal afhandelen van mensen die werkloos zijn geworden.

Grote groei alleen door fusies

Ondanks het beginnende economisch herstel groeide minder dan de helft (43) van de grootste werkgevers in 2014. Echt grote banengroei is daarbij voorbehouden aan bedrijven en instellingen die fuseerden of overnamen. Kabelaar Ziggo bijvoorbeeld, dat binnenkomt op plek 61 door het samengaan met UPC. Ook het Amsterdamse ziekenhuis OLVG staat nu in de Volkskrant Top 100, na het samengaan met het Sint Lucas Andreas. Zuyderland, een Limburgs zorgconcern dat ontstond uit de fusie van Atrium Medisch Centrum Parkstad en Orbis, komt de topvijftig binnen. Zorginstellingen zeggen te fuseren vanwege kwaliteitsverbetering, efficiency en kostenbesparing. De marktwerking dus, zegt een woordvoerder van de ACM, de toezichthouder die fusies moet goedkeuren. Verder willen ze graag een breed zorgaanbod, 'van thuis tot tehuis'. De Persgroep Nederland, de uitgever van onder meer de Volkskrant, nadert de lijst van grootste werkgevers door de overname van de regionale kranten van Wegener. De Persgroep Nederland telt nu 3.042 volledige arbeidsplaatsen, een paar honderd minder dan de nummer 100, de gemeente Utrecht. Leuk voor deze werkgevers, maar groeit het aantal banen in Nederland er ook door? Nee, integendeel zelfs. Bij de overname van Wegener sneuvelden 275 fte's. Bij Ziggo/UPC waren dat er 450, terwijl daarnaast enkele honderden tijdelijke contracten niet worden verlengd. In totaal verdwenen in 2014 ruim tweeduizend fte's bij de honderd grootste werkgevers van Nederland (0,2 procent), waardoor ze gezamenlijk nog goed zijn voor ruim 967 duizend volledige banen.

Is maakindustrie banenmachine?

Hadden we nog maar een maakindustrie, luidt de verzuchting die geregeld klinkt als er zorgelijk wordt gesproken over de werkgelegenheid in Nederland. Maar is de maakindustrie wel zo'n banenmachine? Zeker, de Veldhovense chipmachinefabrikant ASML groeide ook in 2014 weer, 334 zeer hoogwaardige banen kwamen erbij. Ook zuivelconcern FrieslandCampina (plek 41) groeide 'echt', door meer productie, meer omzet en meer exportmarkten. Het Brabantse VDL van Wim van der Leegte werd ook weer flink groter, onder meer door de overname van Nedcar, dat snel wil uitbreiden. Ook Shell (ruim 400 banen erbij) en zelfs Philips groeide iets, hoewel de trend bij laatstgenoemd bedrijf al jaren dalend is. Maar DAF? AkzoNobel? DSM? Heineken? Allemaal dalers. Veel traditioneel grote bedrijven worden structureel kleiner, zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. Uit de Volkskrant Top 100 van grootste werkgevers blijkt volgens hem dat de publieke sector nog steeds verantwoordelijk is voor een stevig deel van de werkgelegenheid in Nederland. Het is dan vooral de vraag of er nieuwe grote private werkgevers zullen komen of doorgroeien, of dat die tijd voorbij is. Hoe dan ook mag de aandacht voor de werkgelegenheid in het midden- en kleinbedrijf niet verslappen, zegt Wilthagen. Dat MKB moet als banenmachine gekoesterd worden, zoals dat in het verleden met multinationals gebeurde.

_{Het onderzoek naar de medewerkers van de grootste werkgevers is gebaseerd op de opgave van ruim 200 bedrijven. Alleen de werknemers die werkzaam zijn in Nederland tellen mee, de werknemers bij buitenlandse vestigingen juist niet. De aantallen zijn vanwege de vergelijkbaarheid teruggerekend naar fulltimebanen (fte). Het onderzoek is uitgevoerd door Marlies de Brouwer.}