‘De wereld is in ons voordeel veranderd’

Levend tussen hoop en vrees rijdt Paul van Vuuren in de ochtend van 14 oktober met enkele collega’s naar Düsseldorf. Daar, op het vliegveld van de Duitse stad, zal de directeur van VDL Nedcar een afvaardiging ontmoeten van BMW, de Duitse autofabrikant waarvoor VDL Nedcar sinds 2014 auto’s heeft geproduceerd. Veel auto’s; honderdduizenden Mini’s en tienduizenden exemplaren van de X1, de kleinste SUV van het luxemerk.

De Duitsers hebben een mededeling te doen. Normaal vinden ontmoetingen plaats op de fabriek in Born of op BMW’s thuisbasis in München, maar dat kan dit keer niet. Limburg had de dag vóór de ontmoeting door de Duitse autoriteiten code rood gekregen, vanwege het oplopend aantal coronabesmettingen. München was om dezelfde reden niet mogelijk. Besloten werd elkaar halverwege te ontmoeten.

Eigenlijk weet de topman van VDL Nedcar wel wat die boodschap zal zijn. Er waren signalen gekomen dat de verlenging van het contract voor de productie van Mini’s, verreweg het belangrijkste voertuig dat in Born van de band rolt, niet verlengd zou worden. Twee weken eerder, toen de onderhandelingen voor de periode na 2023 in een afrondende fase waren gekomen, kwam er plotseling een ‘last call’ uit München. De leiding van Nedcar werd gevraagd naar München te komen voor een laatste onderhandelingsgesprek.

Van Vuuren heeft Duitsers van BMW leren kennen als pünktliche en stipte onderhandelaars. Over elk onderdeel van de besprekingen kan soms eindeloos worden gesproken, maar nu leek alles vastgelegd. Dat er toch nog vragen waren gerezen, vindt de directeur een veeg teken.

Van Vuuren was met een delegatie van de fabriek een week voor de ontmoeting van vandaag afgereisd naar München om nogmaals te onderhandelen. Dit type gesprekken gaat doorgaans vooral over financiële zaken, de prijs die BMW betaalt per afgeleverde Mini. Over de kwaliteit en leveringszekerheid ging het eigenlijk nooit meer. Die waren immers dik in orde; de Duitsers hadden daarover meermaals complimenten uitgedeeld, ook dit keer.

De Nederlandse delegatie haalde alles uit de kast om BMW te overtuigen het opvolgcontract te verlengen, maar er leek iets veranderd in hun houding, merkten de Nederlanders geschrokken. Het ging niet meer om de euro’s, voelden de aanwezigen, er waren andere krachten in het spel gekomen. De Duitsers maakten opmerkingen over werkgelegenheid, over werk belegung, de verdeling van werk in de eigen fabrieken, een onderwerp dat nooit eerder ter tafel was gekomen.

BMW zit in zwaar weer. Het concern lijdt onder importheffingen door Trump en worstelt met de opkomst van e-auto’s, waardoor er straks minder werk zal zijn in de brandstofmotorenfabrieken van BMW. Perikelen die direct invloed hebben op de afzet, waardoor het voor alle automerken noodzakelijk is te heroverwegen in welk land, of continent, ze hun auto’s laten bouwen.

Daar komt bij dat in Duitsland vakbonden en ondernemingsraden vaak een stem in de raad van bestuur hebben. Zomaar werknemers ontslaan is niet eenvoudig. En als dat al moet gebeuren, dan is het niet fraai als tegelijkertijd werk wordt uitbesteed aan een buitenlandse partij – aan VDL Nedcar dus. Een paar maanden eerder had BMW al onverwacht de opdracht voor de productie van de opvolger van de SUV X1 teruggetrokken. Zou met de Mini hetzelfde gebeuren?

Die woensdagochtend 14 oktober gebeurt wat de ceo van Nedcar al vermoedde. In Düsseldorf krijgt Van Vuuren te horen dat BMW de productie in Nederland stopt na 2023. Nedcar verliest zijn enige klant. Het besluit zal de fabriek voor grote uitdagingen stellen.

Enkele weken later, nadat het nieuws bij iedereen is geland, vertelt Paul van Vuuren in zijn kantoor over zijn plannen met de fabriek in Born. Een zware taak ligt voor hem; 4.700 medewerkers en hun gezinnen zijn voor hun inkomen afhankelijk van de toekomst van VDL Nedcar.

Hebt u die woensdagochtend in Düsseldorf nog proberen te redden wat er te redden valt?

‘Nee. We zijn niet meer in discussie gegaan. We hadden dat al gedaan en al onze argumenten lagen op tafel. De mededeling van BMW was een feit. Ik begrijp ook de achtergronden bij hun beslissing en respecteer het besluit. Zij begrepen natuurlijk onze teleurstelling. Maar dit was het.’

Er komt een nieuwe president in de VS, wellicht komt er een harde Brexit, waardoor Mini’s die BMW in Oxford bouwt, op het vasteland misschien heel duur worden. Is er een kans dat de Duitsers hun beslissing alsnog terugdraaien?

‘Ik denk niet dat ze voor het einde van 2023 op hun besluit terugkomen. Mijn inschatting is dat BMW nu echt afscheid van ons moet nemen. Ook omdat ze de komende jaren in hun eigen fabrieken waarschijnlijk forse ingrepen moeten doen. Dan kunnen ze het zich niet permitteren een onafhankelijke autobouwer binnenboord te hebben.’

Werknemers en bonden reageerden opmerkelijk rustig. Dat is bijzonder: eigenlijk was uw boodschap, nog een jaar of drie en dan is het misschien wel klaar.

‘We hebben drie jaar, bij Mitsubishi hadden we maar een jaar (in 2012 toen toenmalig klant Mitsubishi aankondigde de productie te staken, zat er tussen besluit en afscheid maar een jaar, red.). Niettemin gaan we een onzekere tijd tegemoet. Maar iedereen voelt heel sterk de steun vanuit de familie Van der Leegte (oprichters en eigenaren van VDL, red.). Hun commitment is groot. Ze beschouwen dit als een VDL-probleem, niet als een Nedcarprobleem.

‘We waren al aan het zoeken naar een tweede klant. We hadden ons huiswerk gedaan: contacten gelegd. We konden hun helaas tot nu toe geen productiecapaciteit in het vooruitzicht stellen; die claimde BMW volledig. Het aantrekken van een tweede of zelfde derde partij staat al langer op onze lijst. Één opdrachtgever is geen opdrachtgever, blijkt nu maar weer, helaas.

‘We zoeken daarom naar partijen die hier willen produceren. Amerikaanse en Chinese, en we kijken ook in Zuid-Korea. Autofabrieken in deze continenten worden ook getroffen door handelsoorlogen en zien de noodzaak om in Europa te produceren.’

Die zoektocht is nu al enkele jaren tevergeefs. Waarom lukt het nu wel?

‘Los van het feit dat we geen productiecapaciteit hadden, is de wereld veranderd en misschien wel in ons voordeel. In de autowereld vindt nu pas de ontwrichting plaats die andere industrieën al hebben gehad. Er zijn technologische uitdagingen, de vraag van klanten verandert; voor jongeren is autobezit niet langer vanzelfsprekend.

‘Dan is er de handelsoorlog, en in mindere mate corona. Die hebben laten zien dat fabrikanten hun productiecapaciteit beter over de wereld moeten spreiden. Dit betekent dat fabrikanten niet alleen hun productie naar China verplaatsen, maar dat Chinese fabrikanten ook hiernaartoe zullen komen. Naar Europa. En dan steken wij onze vinger op.’

Chinese fabrikanten verkopen nu nog nauwelijks auto’s hier. Kunt u daar de fabriek op laten draaien?

‘Nu nog niet inderdaad. Ons risico zit in de korte termijn, zeg tussen 2023 en 2027. Daarna zal ook de Europese auto-industrie zijn hersteld van de coronaklap en zal de vraag ook hier toenemen.

‘Daarnaast zie je dat er steeds meer partijen op de markt komen die een auto ontwikkelen en de marketing doen, maar die het bouwen graag overlaten aan een ander. Dat kan steeds makkelijker, omdat een elektrische motor eenvoudiger is. Dus er komen zeker nieuwe aanbieders. Voor onafhankelijke autobouwers als wij is de toekomst goed, maar de komende jaren wordt het nog even spannend.’

Om meer klanten naar zich toe te trekken, wil VDL Nedcar niet alleen auto’s bouwen, maar straks ook een deel van ontwerp doen, prototyping, homologatie. Aan de ‘achterkant’ van de fabriek zou meer gedaan kunnen worden aan transport en garantie, precies zaken waar sommige nieuwkomers en Aziatische autofabrikanten vanwege het gebrek aan een eigen netwerk niet aan willen beginnen. Als Nedcar die taak overneemt, kan dat nieuwkomers over de streep trekken. ‘We willen ons palet vergroten, ook daarom hebben we zestig hectare grond aangekocht. Om te kunnen uitbreiden. Misschien beginnen we wel een eigen accufabriek, omdat elektrische auto’s onderdeel worden van de productie.’

Toch lijkt het tegenstrijdig. U verliest uw enige klant en u wilt uitbreiden. Waarom?

‘Heel simpel. In 2012 moesten we de fabriek leeghalen, toen Mitsubishi vertrok. Daardoor lagen we anderhalf jaar stil. Dat proberen we nu te voorkomen. Want je kunt niet stoppen met het bouwen van Mini’s en de volgende dag beginnen met een ander model van een ander merk. We hebben uitbreiding ook nodig om BMW geleidelijk te kunnen afbouwen en in de nieuwe hal geleidelijk te beginnen. We moeten daar dus bijvoorbeeld een nieuwe body shop neerzetten (de hal waar auto’s in elkaar worden gelast, red.) Dan krijg je een geleidelijker overgang van de ene naar de andere.’

Kunt u zo garanderen dat de 4.700 medewerkers aan het werk blijven?

‘Begin volgend jaar krijgen we nog een afbouw van medewerkers. Dat zal opnieuw in de flexibele schil zijn (medewerkers zonder vast contract, red.). Dat is bekend, al weten we nog niet hoeveel in deze onzekere tijd.’

Verder kent Nedcar een flinke groep die er al lang werkt en binnenkort met pensioen gaat. Spannender wordt het voor een groot aantal jongere werknemers. Een deel van hen heeft specifieke kennis, een deel heeft meer generieke vaardigheden. Die eerste groep moet VDL Nedcar aan zich binden. In geval van nood kan die aan het werk bij een van de 106 VDL-bedrijven. ‘We kunnen onze mensen onderling collegiaal in- en uitlenen.’

Van de andere categorie kan VDL Nedcar mogelijk niet iedereen vasthouden. ‘We hopen dat het minimaal is wat we van hen moeten laten gaan. Omdat we deze mensen waarderen, maar garanties kunnen we bieden. Maar het is voor de regio daarom zo belangrijk dat we deze fabriek in stand houden. Als deze fabriek straks leeg blijft staan, dan moet ik misschien een kleine vijfduizend mensen naar huis sturen. Als we, door samen op te trekken met provincie en gemeenten, een tweede hal kunnen bijbouwen, kunnen velen waarschijnlijk blijven doorwerken.’