De tennisbal heeft al 80.000 kilometer afgelegd voor hij wordt geleverd. Het is tijd voor een echt circulaire bal

Alleen al in Nederland worden jaarlijks 5,5 miljoen tennisballen gebruikt, waarvan maar liefst 97 procent bij het afval belandt. De bal is de grote vervuiler van de tennissport, zelfs als die wordt gerecycled. De oprichters van ‘Renewaball’ geven de tennisbal daadwerkelijk een tweede leven. Bij het tennistoernooi in Rotterdam wordt deze week in samenwerking met hoofdsponsor ABN AMRO de circulaire tennisbal gelanceerd.

In opdracht van de bank en Renewaball analyseerde Ecochain – dat milieueffecten nameet – de levenscyclus van een tennisbal. Voor één bal is de CO2-uitstoot al 0,58 kg. Alle gebruikte ballen in Nederland staan gelijk aan de CO2-uitstoot van 18.333 mensen die van Amsterdam naar Barcelona vliegen.

‘Niemand realiseert zich hoezeer tennisballen het milieu belasten’, zegt Hèléne Hoogeboom, managing director van Renewaball. ‘Zeker na een indoorpartij liggen overal vezels in de hoeken van de baan en dat is pure plastic. We hebben op onze site een prachtige foto van Rafael Nadal uit The Guardian, je ziet hoe na zijn forehand miniscule stukjes plastic van de bal afspatten.’

Ruim een kwart eeuw werkte Hoogeboom bij TBWA, de ‘Disruption Company’, die ‘verstoren’ bij het lanceren van nieuwe concepten tot kunst heeft verheven. Een dwarsdenker is Hoogeboom altijd geweest. ‘Disruption betekent iets anders bedenken dan de rest. Tennisballen recyclen doen meerdere fabrikanten, dat is de lineaire economie. Wij zijn de eersten die een circulaire tennisbal maken.’

Renewaball presenteert zich als ‘start-up’ in een traditionele markt met grote spelers als Wilson, Slazenger, Dunlop of het door Lacoste overgenomen Tecnifibre, de bal waarmee sinds 2011 in Ahoy wordt gespeeld. Ook die fabrikanten pretenderen een duurzame tennisbal te maken met ecologisch verantwoordelijk materiaal voor het vilt.

Hoogeboom: ‘Wie dan? Wij kennen ze niet. Wilson doet iets met verpakking en heeft een retoursysteem voor gebruikte ballen. Dat noemen wij ‘greenwashing’. Ook die ballen komen uiteindelijk op de achterkant van een trekhaak, in de bek van een hond of bij het afval. Het is geen duurzame bal, die claim kunnen de fabrikanten niet waarmaken. Wij gebruiken honderd procent biologisch vilt, bij andere merken zit er polyester en nylon bij.’

De onderdelen van de klassieke tennisbal worden over de gehele wereld gemaakt, van wol in Nieuw-Zeeland tot rubbers uit Azië. ‘De tennisbal heeft al 80 duizend kilometer afgelegd voor hij in een blikje in Europa wordt afgeleverd’, aldus Hoogeboom.

De circulaire tennisbal wordt exclusief gefabriceerd in ‘een fabriek in West-Europa’. Daarmee kan de CO2 uitstoot met maximaal 970.000 kilo worden gereduceerd, mits alle 5,5 miljoen tennisballen in Nederland circulair zijn. Hoogeboom wil de locatie niet onthullen. ‘Dat is ons bedrijfsgeheim, als het recept voor Coca Cola.’

Het tennistoernooi in Rotterdam staat bekend als podium van innovatie. Zo wordt al enkele jaren geëxperimenteerd met circulariteit. ‘We maakten andere producten van tennisballen, als de sneaker in 2019’, zegt Ernst Boekhorst, hoofd sponsoring van ABN AMRO. ‘Vorig jaar werd in Ahoy de ‘sustainaball’ gepresenteerd, die voor 20 procent was gerecycled. Nu pakken we door met een volledig gerecycelde bal, het is dus ook consistent beleid.’

Past die trend in een conservatieve sport, waarin de spelregels al honderd jaar hetzelfde zijn? Aan de gebruikers ligt het niet, zegt Hoogeboom. ‘We zien een nieuwe, milieubewuste generatie ontstaan, die beweging is niet meer te stoppen.’

Bij het clubhuis van Festina in het Amsterdamse Vondelpark wijst Hoogeboom naar een speciale container. Festina is één van de ruim 100 tennisverenigingen, waar oude ballen worden verzameld om bij Renewaball een wedergeboorte te beleven.

De nieuwe tennisbal wordt getest door de Internationale Tennis Federatie (ITF). Het nu ontwikkelde prototype is nog niet geschikt voor profspelers. Hoogeboom: ‘We willen eerst de grote massa bereiken met een bal die het ITF-keurmerk draagt. Hij zal ook niet duurder worden dan de ballen van andere merken.’

Renewaball wil dit jaar in Nederland 200 duizend ballen op de markt brengen. Is dat niet het omstreden vaccinatietempo van minister De Jonge? ‘Nee, want we gaan die bal mondiaal presenteren’, zegt Hoogeboom. ‘We willen de wereld veroveren.’

Dan ligt samenwerking met de grote fabrikanten toch voor de hand om te voorkomen dat jaarlijks 550 miljoen ‘vervuilende’ tennisballen worden geproduceerd? ‘Er zijn al diverse contacten’, erkent Hoogeboom. ‘Ons doel is met meerdere partijen de gehele tennissport te verduurzamen. Er moet iets worden doorbroken, ook de bekende merken hebben baat bij een circulaire tennisbal.’

Bij zijn 13e optreden in Rotterdam Ahoy - een Nederlands record - zal Robin Haase er nog niet mee spelen. Hoeveel tennisballen hij in zijn 15-jarige profcarrière al niet heeft weggeslagen? ‘Ik heb die vraag wel eens in een quiz moeten beantwoorden, het moeten er tienduizenden zijn geweest.’

Haase wil graag meewerken aan een schone en groene tennissport. ‘Ik vond het al mooi dat andere dingen van tennisballen werden gemaakt. En ze werden ook hergebruikt. Zo kunnen tennisclubs nog trainen met de ballen waarmee in Ahoy is gespeeld.’

In het proftennis worden de ballen telkens na zeven games vervangen. Ze moeten goed genoeg zijn om de moordende klappen van de spelers te overleven tot ze worden afgedankt. De ‘schade’ is bovendien afhankelijk van de ondergrond, op hardcourt slijt een tennisbal sneller dan op gras. En de Wilson-bal reageert anders in de extreme hitte in Australië dan het exemplaar van Tecnifibre in het overdekte, maar deze week vanwege covid-19 lege Ahoy.

‘Een tennisbal moet doen wat je wil’, aldus Haase. ‘Bij goede ballen weet je: als ik hem zo raak, doet hij dit. Ook na vijf keer dezelfde slag. Dan durf je een lob te slaan, terwijl je dat bij een onvoorspelbare bal minder snel doet. De bal beïnvloedt je spel.’

Wordt in 2023 bij de 50ste editie van het toernooi in Ahoy al met de nieuwe bal gespeeld? ‘Het zou een mooi verjaardagscadeau zijn’, zegt Boekhorst, namens de hoofdsponsor. Voor de tennissers telt dat sentiment niet. Haase: ‘In de topsport gelden andere normen. We zullen eerst moeten testen of de circulaire tennisbal ook goed genoeg is voor het profcircuit.’