'De roebel-crisis was goed voor Rusland'
Precies een jaar nadat ze door de crisis hun baan in de aandelenhandel waren kwijtgeraakt, en met die baan hun dollarsalaris en hun hele luxeleventje, kwamen Jevgeni Sjomin en zijn oude collega's bij elkaar voor een reünie....
In september 1998 leek het alsof Rusland in de economische chaos ten onder zou gaan: de koers van de roebel was in elkaar gestort, boze spaarders belegerden failliete banken, de winkels waren plotseling leeg, en met Jevegeni Primakov leek een halve communist aan de macht te zijn gekomen. Rusland-kenners waarschuwden voor hyperinflatie en speculeerden over het uiteenvallen van land. De jonge middenklasse, de kiem van een nieuw, welvarend Rusland, werd het zwaarst getroffen. In een paar weken tijd werden 150 duizend werknemers op straat gezet.
Hoe hard Jevegeni ook zocht, werk was er niet te vinden. Hij besloot zich maar in te schrijven voor een cursus om zijn 'marktwaarde te verhogen'. Overdag studeerde hij met de computer en 's avonds reed hij met zijn auto door de straten van Moskou om als taxichauffeur een paar honderd gedevalueerde roebels te verdienen. 'Vroeger ging ik naar Spanje op vakantie, nu zit ik op in het park met een fles bier', zegt hij zonder zelfmedelijden.
In maart vond hij werk als systeembeheerder - voor een hongerloontje, maar met de ervaring die hij opdoet, kan hij binnenkort programma's napluizen voor een firma in Silicon Valley die de opdrachten per internet opstuurt. Jevgeni is weer optimistisch. 'Het is zwaar, maar ik heb een nieuw vak geleerd en ik weet zeker dat ik erdoor zal komen.'
De doemscenario's zijn niet uitgekomen. De krimp van de economie valt mee en de inflatie is met 50 procent voor Russische begrippen aan de bescheiden kant. Het Al-Russische Centrum voor Onderzoek van de Publieke Opinie stelde vast dat de helft van de middenklasse er net als Jevegeni bezig is bovenop te komen (ook al zakte het gemiddelde salaris van 1250 naar 650 dollar). De meeste economische indicatoren zijn positief - zelfs zo positief dat de Moscow Times van 'een boompje' durft te spreken.
Ruslands financiële crash blijkt achteraf een geluk bij een ongeluk. De opschorting van de kredieten van het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank dwong de regering voor het eerst in jaren een sluitende begroting te maken. Die taak werd makkelijker door de stijging van de olieprijs van tien naar twintig dollar per vat. Toen de OPEC in maart overeenstemming bereikte over de beperking van de produktie, stroomden de oliedollars opeens de schatkast in.
De val van de roebel zorgde erook voor dat Made In Russia een stuk goedkoper werd dan import. Buitenlandse merken werden uit de winkels verdrongen door wat de Russen 'vaderlandse producten' noemen. Lada was in één klap populairder dan Mercedes, Heineken kreeg zware concurrentie van Baltika-bier. Russische bedrijven profiteerden van de toenemende vraag en de produktie sprong omhoog; 80 procent zegt dat de bedrijfskas nu beter is gevuld dan voor de crisis. Om ook van het roebelvoordeel te profiteren, investeren buitenlandse bedrijven in fabrieken in Rusland - zij het mondjesmaat. Sinds deze zomer worden er BMW's geassembleerd in Kaliningrad, Skoda's in Izjevsk en Opel Astra's in Tatarstan.
De bedrijven die de crisis goed zijn doorgekomen, hebben het voordeel dat ze een deel van hun concurrenten zijn kwijtgeraakt. De Bank Moskvy van directeur Aleksandr Tichonov gaat het voor de wind. Mensen die het is gelukt hun geld los te krijgen van de failliete banken, melden zich aan het loket van zijn filiaal. 'Het snelle geld heeft door de crisis een klap gekregen', zegt hij. 'Maar het heeft de goede banken geholpen.' Aleksandr heeft na de crisis een tweede auto gekocht en twee weken vakantie genomen op een tropisch eiland in de Indische Oceaan.
Maar economen waarschuwen dat het er niet veel nodig is voor een nieuwe crisis. Buitenlandse investeerders blijven weg vanwege de chaotische politiek, de corruptie en de verstrengeling van zakenleven en maffia; dit jaar zullen ze maar een miserabele 2,2 miljard dollar aan Rusland besteden.
Dat de politici in de komende verkiezingstijd de pijnlijke hervormingen doorvoeren om de economie een betere basis geven, gelooft niemand. De 2 procent economische groei die het ministerie van Financiën voor het volgend jaar voorspelt, zou wel eens wensdenken kunnen zijn.
De Russen hebben leren leven met een wankele economie. Ze letten niet meer op de grillen van Jeltsin, en proberen zo goed en kwaad als het gaat hun eigen zaakjes voor elkaar te krijgen. 'Toen ik laatst op tv zag dat de regering was ontslagen en de roebel weer was gezakt, schrok ik eerst, maar toen dacht ik: waarom zou je je druk maken?', zegt marketing-directeur Katja Sokolova. Het kantoorbedrijf waar ze werkt, overleefde de crisis net. Haar loon is nog maar een derde van een jaar geleden, maar haar zelfvertrouwen is groter dan ooit. 'Ik ben optimistisch, ook al is daar geen goede reden voor', zegt ze. 'Ik weet nu dat er altijd een manier is om door de crisis heen te komen.'
