De Caring Farmers willen tijdens de boerenprotesten laten zien dat niet alle boeren op de rem willen trappen

Ruud Zanders begrijpt de boosheid van zijn collega-boeren best. Vandaag trekken die voor de zoveelste keer in colonne naar het Haagse Malieveld en andere stadscentra. Uit protest tegen dreigende maatregelen om de sector aan te pakken, onder meer vanwege de stikstofuitstoot.

Maar ondernemer en kippenboer Zanders blijft thuis, hoe gefrustreerd de medeoprichter van het duurzame eierenmerk Kipster soms ook is over het zwalkende landbouwbeleid. Over de boeren die wel gaan, vraagt hij zich af: als je zo ontevreden bent over de huidige situatie, waarom stap je dan op je trekker om juist verandering tegen te houden?

Zanders krijgt instemmende knikjes in de kas van de biologisch dynamische kweker David Luijendijk in Roelofarendsveen. Daar heeft na de selderijoogst het knopkruid het overgenomen. In een kringgesprek is een flinke handvol boeren bijeen die woensdag niet met tractoren ‘extra CO₂ gaan uitstoten’ om hun ongenoegen te uiten.

Een ander geluid

Ze zijn Caring Farmers, een groep van inmiddels bijna 250 boeren die een ander landbouwbeleid willen en elkaar daarbij helpen. Want, zeggen ze: het huidige beleid zwalkt, overheden maken geen keuzes, laten boeren in onzekerheid en de natuur en het klimaat stikken. De Caring Farmers grijpen de protesten, waaraan volgens een peiling van het weekblad Nieuwe Oogst bijna een kwart van de boeren zal meedoen, juist aan om een andere geluid te laten horen. ‘Van boeren die niet op de rem staan, maar vanuit zorgen over klimaat en biodiversiteit juist sneller willen verduurzamen.’

Voor alle Caring Farmers geldt: de weg naar een duurzame manier van landbouw binnen een systeem van meer produceren ligt vol obstakels. Esther Maarleveld, die buitenvarkens houdt in Den Haag, staat nog maar aan het begin. Maar zij merkt het ook: een locatie kopen voor het houden van een kleine hoeveelheid varkens, het kan niet uit. ‘Een regulier varkensbedrijf moet minstens tweeduizend varkens houden om het hoofd boven water te houden.’

Arie van den Berg, biologisch melkveehouder in Schipluiden, is vanaf de camping aangeschoven. Als hij spreekt, veegt hij met zijn sandalen door het zand. Almaar meer melk uit zijn koeien persen, dat werd hem eind jaren negentig te gortig. Hij ging voor biologisch en moest zijn manier van werken helemaal opnieuw uitvinden. De reactie van zijn dochter was tekenend voor de onzekere periode die deze stap naar biologisch voor veel boeren inluidt: ze vroeg zich af of studeren er voor haar nog wel in zat – dat kwam uiteindelijk goed.

Precies deze angsten – over een onzekere toekomst en financiële onzekerheid als een boer kiest voor duurzaam – zien de Caring Farmers als aanleiding voor het protest in meerdere steden. Sander Leroy durfde juist de stad uit te gaan. Na een carrière in onder meer de festivalwereld volgde hij de opleiding tot biodynamische groenteteler in Dronten. Inmiddels zoekt hij met zijn partner Maaike naar land voor hun eigen regeneratieve boerderij De Buitenbrigade. ‘Het is een manier van leven voor me geworden.’

Dit laatste zullen de boeren op het Malieveld woensdag ook zeggen over hun werk. Het uitlekken van een studie naar een uitweg uit de stikstofcrisis – een forse inkrimping van de veestapel – is de belangrijkste aanleiding voor de acties. ‘De maat is vol’, klinkt het bij Farmers Defence Force. De strijdeisen van Agractie legt de angst over het voortbestaan bloot: ‘Wij zeggen: ruimte voor de Boer! Gedwongen opkoop is onacceptabel! Geen zonnepanelen op landbouwgrond! Geen Vinexlocaties op de Veluwe! Niet steeds worden weggezet als milieuvervuiler! Boeren hebben recht om te boeren!’

Daadkrachtige overheid

Waar de demonstrerende boeren met rust willen worden gelaten, willen de Caring Farmers juist een daadkrachtige overheid zien. Een die niet alleen zegt een duurzame landbouw te willen, zoals landbouwminister Carola Schouten met haar visie op kringlooplandbouw heeft gedaan. Maar die vervolgens ook met een plan komt dat boeren echt helpt bij het omschakelen en budget vrijmaakt om het voor elkaar te krijgen.

Melkveehouder Van den Berg en kippenboer Zanders denken dat onwetendheid over anders boeren ook angst voor verandering veroorzaakt. ‘Kunstmest erop en het groeide’, zegt Van den Berg. ‘Lange tijd wist ik niet beter, want op school leerde je niet over de nadelen.’ Zanders, ooit een niet-biologische kippenboer, herkent dat. ‘Niemand hoefde me iets te vertellen over hoe je kippen houdt’, zegt hij, ‘maar eigenlijk wist ik alleen hoe je er de meeste eieren en het meeste vlees uit kon halen. Nu verdiep ik me ook in de emotie van het dier, in waar de kip behoefte aan heeft.’

Denken vanuit het dier was wat Zanders ook zag bij Caring Vets. Een groep dierenartsen die niet langer alleen met een economische blik wil werken. Dierenwelzijn moet vooropstaan, want waren ze daar niet voor opgeleid? Het voorbeeld was voor Zanders aanleiding met twee anderen zusterorganisatie Caring Farmers op te richten. Niet alleen dieren, maar ook natuur en klimaat mogen door de landbouw geen schade meer oplopen.

De ondernemer wijst op de stapels rapporten waarin staat dat het anders moet met de landbouw. Hij begrijpt niet dat de protesterende boeren niet willen inzien dat het systeem waarin ze nu werken onhoudbaar is. En ze de noodzakelijke omslag met hun acties alleen maar vertragen.

Marrit van Rijn van boerderij Buitenverwachting in Hoogmade begrijpt wel de spanning die boeren voelen rond de grote aanstaande verandering. Ondanks dat zij en haar man Bas er al een duurzame werkwijze op na houden. ‘Als het oude systeem klapt’, zegt ze, ‘wat betekent dit dan voor ons en onze koeien?’

Geen boer hoeft te vrezen voor zijn bestaansrecht, denkt de Friese biomelkveehouder Gerben Engwerda. ‘Als ze maar anders, minder intensief gaan werken en de overheid zorgt dat ze een goede prijs krijgen.’ Zanders is het daarmee eens: ‘Alle boeren moeten erop kunnen vertrouwen dat de politiek hen niet in de kou laat staan’.