De bezitloze economie rukt op: alles kun je leasen, wel zo makkelijk

Na college ploffen ze op de bank om een tv-serie te kijken. De televisie is gehuurd, de serie van abonnementsdienst Netflix. In de kamer ernaast luistert een huisgenoot op een leasebed naar muziek die via Spotify uit de leaselaptop komt. In de keuken van het studentenhuis draait een wasmachine waar ze per wasbeurt voor betalen. Voor de deur staat een fietsenrek vol maandelijks opzegbare abonnementsfietsen.

Een onrealistische voorstelling van de bezitloze samenleving? Misschien, maar als abonnementen, lease en huur ergens steeds meer gemeengoed worden dan is het wel onder studenten. Wie door een studentenstad fietst, ziet elke minuut een Swapfiets. Tientallen bedrijven in Nederland richten zich op de leasemarkt van wasmachines, laptops en andere apparaten. Bedrijven als Splash en SmartStudentDeals hebben studenten zelfs als enige doelgroep voor hun witgoed, televisies en laptops. ‘Een nieuwe wasmachine is duur en bij een tweedehands machine via Marktplaats vonden we het risico te groot dat deze snel kapot zou gaan’, zegt voeding- en diëtetiekstudent Michèle Brussé (22). Ze zit aan de tafel in de gezamenlijke woonkamer van Huize Rood, het Utrechtse studentenhuis waar Michèle met vijf huisgenoten woont. Op aanraden van Michèles zus kozen ze tweeënhalf jaar geleden voor een leasewasmachine. Ze waren het zat om steeds hun kleren voor een wasbeurt naar hun ouders te brengen.

Verhuizen

‘Het leek ons ook makkelijker voor het geval een van ons zou verhuizen. Dan hoeven we die niet uit te kopen’, voegt huisgenoot Sharona Koopmans (22) toe. De meeste leasebedrijven voor studenten bieden contracten aan waarmee het makkelijk is om de naam van een vertrekkend huisgenoot te vervangen door een nieuwe naam.

De wasmachine is niet het enige teken van de opmars van de bezitloze economie tussen de oude banken en volgeplakte muren van Huize Rood. Het huis heeft een gezamenlijk Netflix-account, een deel van de bewoners luistert muziek via een Spotify-abonnement en een van de huisgenoten rijdt sinds een maand op een Swapfiets. Michèle: ‘Over de komst van een leasevaatwasser moeten we nog in huisberaad.’

Uit cijfers blijkt dat de jongeren vooroplopen in de mars naar een samenleving die steeds minder gebouwd is op bezit. Van de Nederlandse twintigers heeft 65 procent een Netflix-account en 41 procent een Spotify-abonnement, blijkt uit onderzoek van Telecompaper. Daarmee liggen de twintigers ruim voor op de gemiddelde Nederlander. Slechts 36 procent van de Nederlanders gebruikt Netflix en maar een kwart streamt muziek via Spotify tegen betaling.

Een ING-onderzoek naar de abonnementseconomie uit begin april wijst erop dat jonge twintigers ook relatief veel geld uitgeven aan abonnementsdiensten op apparaten en consumptiegoederen. Een Europeaan tussen de 18 en 25 jaar besteedt maandelijks 36 euro aan dergelijke abonnementen, Europeanen tussen de 35 en 55 jaar slechts 25 euro per maand. ‘De hoge aanschafwaarde van duurzame goederen als wasmachines, vaatwassers en televisies maakt een abonnement met name voor jongeren aantrekkelijk. Zij hebben vaak nog weinig kapitaal achter de hand. Voor oudere consumenten is het hoge aanschafbedrag minder een obstakel’, verklaart ING-econoom Ferdinand Nijboer.

Toch slaan niet alle abonnementen en leaseproducten aan bij studenten. Aanbieders van thuisbezorgde wc-rollen of koffiezetapparaten merken dat studenten bij dit soort gemaksdiensten een minder belangrijke doelgroep zijn. ‘Onze wasmachines doen het goed bij studenten, maar ons koffieabonnement hebben we nog niet aan een student verkocht’, vertelt Wouter Buijze, mede-oprichter van Bundles. Dat bedrijf begon in 2015 met abonnementen op wasbeurten. Sinds kort is er ook een koffieabonnement. Het apparaat kost niets, maar de gebruiker moet minstens drie kopjes per dag afnemen en betaalt daar 35 cent per kopje voor. ‘Studenten zien goede koffie toch als luxeproduct. Het gaat ze minder om de smaak. Ze kopen vooral koffie om wakker te blijven bij het studeren’, schat Buijze in. Voor Bundles zitten de meeste klanten onder de randstedelijke eind-twintigers en begin-dertigers. Buijze: ‘De generatie die net afgestudeerd is. Voor hen zijn abonnementen ook heel gangbaar. Ze zijn gewend aan Spotify, Netflix en HelloFresh.’

De studenten in Huize Rood vinden 35 cent voor een kopje thuiskoffie ook wel wat duur en in plaats van dure thuisbezorgde wc-rollen lopen ze liever naar de Lidl om de hoek. Door prijsbewust te blijven ontwijken ze een van de belangrijkste valkuilen van de abonnementseconomie, zegt Annemieke Tuinstra, senior econoom bij toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM). Een abonnement op wc-rollen biedt weliswaar gemak, maar losse producten kopen kan veel goedkoper zijn.

Valkuilen

Ook abonnementen op duurzame producten, zoals fietsen of wasmachines, kennen valkuilen. Vooral het overzicht houden op kosten is lastiger. Wie iets koopt, geeft het geld immers gelijk uit. Maar wie voor alles abonnementen heeft, zadelt zichzelf op met een hele reeks aan vaste en variabele maandelijkse kosten. ‘Het is dus belangrijk om het eigen gebruik goed in te schatten. Op de korte termijn klinkt een abonnement vaak aantrekkelijk, maar op de lange termijn is het soms helemaal niet voordeliger’, aldus Tuinstra.

Een andere valkuil zijn de opzegkosten. Hoewel het contract bij bijvoorbeeld Bundles maandelijks opzegbaar is, betaalt een gebruiker die binnen vijf jaar genoeg heeft van het apparaat alsnog een ‘verplaatsvergoeding’ van 89 euro. Splash, de aanbieder van de wasmachine in Huize Rood, werkt met een contract van minimaal een jaar. Daarna kunnen de studenten hun contract wel maandelijks opzeggen. Wie de kleine lettertjes van Swapfiets leest, ziet dat een gebruiker die opzegt en binnen drie maanden weer een nieuw abonnement neemt 40 euro ‘opstartkosten’ moet betalen.

Over de kosten op de langere termijn hebben de studentes uit Huize Rood nooit echt nagedacht. Alle zes de huisgenoten betalen elke maand 2,40 euro voor de wasmachine. Aan de tafel in de woonkamer pakt Michèle haar rekenmachine erbij: ze betaalden samen al 432 euro aan het leasebedrijf. Een van de huisgenoten merkt op dat ze over twee maanden duurder uit zijn dan bij de aanschaf van een nieuwe wasmachine van Bosch. Toch hebben de studentes geen spijt nu ze dit weten. ‘Het flexibele contract blijft makkelijk’, zegt Sharona. ‘Maar ik weet nu wel dat ik er na mijn studie gewoon één koop.’