Bij windmolens is de verbeelding aan de macht

Net als andere landschapsarchitecten produceert zijn bureau regelmatig plaatjes van geprojecteerde windmolens, om een indruk te krijgen van hoe die er in werkelijkheid bij zullen staan. Eigenlijk lukt dat alleen goed met computerprogramma's waarin de toeschouwer zichzelf op elke gewenste plek in de virtuele toekomst kan plaatsen om rustig rond te kijken, vindt hij. 'Heel eerlijk en open, zonder goocheltrucs van degene die bijvoorbeeld een foto heeft bewerkt.'

Actiegroepen tegen windmolens hebben meestal geen geld voor dure computeranimaties, maar willen hun schrikbeeld toch delen met de wereld. Dan wordt er gefotoshopt. Zoals in Deventer, waar twee jaar geleden een groep prominente burgers twee geplande windturbines aan de rand van de stad wilde tegenhouden. Op hun fotomontage uit 2013 steken die ver boven de IJsselbrug en de Lebuïneskerk de hemel in.

De foto veroorzaakte veel rumoer na plaatsing in de dagblad de Stentor en op de website van de lokale afdeling van de VVD. Inmiddels staan de windmolens op hun plek, 131 meter hoog langs snelweg A1. Dat levert op echte foto's vanaf dezelfde plek een ander beeld op. Logisch, zegt Tjeerd van der Meulen van Groenlinks in Deventer. 'Voorstanders, waaronder wij, zeiden meteen al dat het plaatje niet klopte. Als het de juiste verhouding zou weergeven, zouden die molens vijfhonderd meter hoog zijn.'

Montagefoto

Maar ook achteraf is er weinig mis met de montagefoto, vindt Lars Wuijster van de lokale VVD-fractie. 'Mijn beleving is nog steeds niet veel anders dan op die foto. Het accentueert wat wij en veel anderen vinden, namelijk dat het gaat om enorme, beeldbepalende molens aan de rand van Deventer. En daar zijn wij tegen.'

Oud CDA-raadslid Hans Röben liet het beeld destijds bewerken. Of het klopt? 'Misschien niet vanaf de Spoorbrug vanwaar de foto gemaakt is. Maar wel als je een stukje verderop zou gaan staan, in Terwolde, en met een telelens zou inzoomen.'

Spijt heeft hij niet. 'Het heeft een nuttige discussie op gang gebracht. En u moet zich realiseren: Deventer ligt in een windluw deel van Nederland. Onze suggestie was ondermeer om een aandeel te nemen in windmolens op plekken waar ze veel efficiënter en lucratiever stroom opwekken, zoals voor de kust.'

Horizonvervuiling

Maar dan toch liever niet bij Katwijk, want ook dáár wordt de strijd tegen dreigende horizonvervuiling uitgevochten met beeldmontages. Zoals met de inmiddels beroemde foto waarin de zon achter een hekwerk van windmolens in de zee lijkt te verdwijnen. Het tegenlicht maakt de windturbines zwart van kleur en het beeld lijkt als door een telelens te zijn ingezoomd.

Die foto komt van lokale parttime actievoerders Bert van der Meij en Nico Roos die er nog steeds trots op zijn. Hij staat op de website van actiegroep 'verzet windmolens', en haalde ondermeer de opiniepagina van de Volkskrant. Uiteraard is het géén objectieve weergave van de wekelijkheid, erkent Van der Meij spontaan.

'De werking van het oog is anders dan van een fotocamera. Andere visualisaties, zoals van de overheid, geven een beeld van wat je meemaakt als je in de toekomst over de boulevard fietst en zo'n beetje om je heenkijkt. Dan zie je een auto, een huizenrij, een overstekende moeder, het zebrapad en de horizon. Bij thuiskomst heb je geen windmolen gezien.'

Gevoel

Maar op een zomerse avond, in een romantische bui op het strand, kort voordat de zon ondergaat, is dat volgens hem heel anders. 'Dan zie ik honderden windmolens die m'n ondergaande zon staan weg te wieken en heb ik bij thuiskomst voor mijn gevoel niets anders dan windmolens gezien.'

Gevoelens en feiten zijn inwisselbaar, en dat voedt de strijd. Ook in Drenthe en Oost-Groningen, waar het verzet tegen nieuwe windmolens bijzonder heftig is. In Veendam en Meeden wordt hij gevoerd door Stichting Tegenwind N33, ondermeer met fotomontages waarop aanpalende woonwijken, vergeleken met het toekomstige windpark, lijken te krimpen tot Madurodamformaat.

Die beelden zijn naar beste vermogen gemaakt, verzekert voorzitter Lies Zondag. Maar als ze uiteindelijk niet helemaal zouden blijken te kloppen, is dat verdedigbaar, want bij de overheid is het niet anders. 'Die laat juist beelden maken waarop er helemaal niets aan de hand lijkt te zijn.'

Ze verwijst ondermeer naar de omstreden windturbine De Ambtenaar in Medeblik waarvan de hoogste wiekpunt bijna 200 meter hoog is. Gezien vanuit het stadje Medemblik torent hij boven alles uit en drukt hij een stempel op het antieke stadsgezicht. Overheid en initiatiefnemers laten hem daarom altijd zien vanuit de weilanden, zonder één huis in zicht. Zondag: 'Ook dat is manipulatie.'