Bertelsmann heeft plek in bijna elke huiskamer

Lezers van de Da Vinci Code, RTL4-kijkers, fans van Robbie Williams of Coldplay – ze weten vermoedelijk niet dat ze producten afnemen van een steenrijke familie uit Gütersloh. Vanuit dit Duitse stadje overziet Reinhard Mohn met zijn vrouw Liz het media-imperium Bertelsmann.

Terwijl branchegenoten zoals Time Warner publiek bezit zijn via een beursnotering, houdt Bertelsmann al bijna twee eeuwen vast aan zijn familiekarakter – pottenkijkers niet gewenst. De laatste weken rommelt het echter. Niet uitgesloten is zelfs dat het Traditionskonzern een notering krijgt aan de door de familie verfoeide beurs.

Een blik op de activiteiten maakt duidelijk dat Bertelsmann (88 duizend werknemers) is doorgedrongen tot huiskamers over de hele wereld. Met 90,4 procent is de firma bijvoorbeeld eigenaar van het Luxemburgse RTL. Het grootste radio- en tv-bedrijf van Europa bezit zenders in elf landen. In Nederland zijn dat RTL4, 5 en 7, plus de radiostations Yorin en RTL-FM.

Het uitzenden van massa-amusement is iets van de laatste jaren. De wortels liggen in de uitgeeftak, daterend van 1835. Toen begon boekhandelaar Carl Bertelsmann met het drukken van christelijke lectuur. Later werd de zaak uitgebouwd door zijn schoonfamilie, het geslacht Mohn.

De echte expansie begon na een omstreden periode in de Tweede Wereldoorlog – Bertelsmann voorzag soldaten van nazi-propaganda. Het concern zette boeken- en platenclubs op, waarmee het concern nu 35 miljoen klanten bedient in 22 landen. In Nederland zijn nog altijd een miljoen mensen lid van Bertelsmann-dochters als ECI.

Een grote slag werd geslagen in 1998, toen Bertelsmann het Amerikaanse Random House kocht: jaarlijks goed voor negenduizend nieuwe titels, ofwel ‘s werelds grootste boekenuitgever. Tot de stal behoren onder meer John Grisham, Dan Brown, John Irving en talloze andere succesauteurs.

In Europa is Bertelsmann voor 75 procent eigenaar van Gruner + Jahr (G+J), de grootste tijdschriftenuitgever van het continent. Op de thuismarkt Duitsland scoort deze firma uit Hamburg onder meer met bladen als Stern. Samen met het Britse Pearson, eigenaar van de Financial Times, wordt een Duitse editie van deze zakenkrant uitgegeven. In Nederland is G+J klein, met titels als National Geographic en het kennismagazine Quest.

Veel van de boeken en tijdschriften kan Bertelsmann wereldwijd in eigen huis laten drukken. Alleen al de Amerikaanse dochter drukt elke dag een miljoen paperbacks. Onder de printdivisie vallen ook cd- en dvd-fabrieken, die tot de grootsten in hun soort horen.

Het zijn slechts enkele van de activiteiten waarmee Bertelsmann een omzet draait van krap 18 miljard euro. Slecht gaat het niet: de nettowinst bedroeg in 2005 een miljard. Toch laat de familie Mohn, die mede via haar stichting 75 procent van de aandelen controleert, alle divisies doorlichten door de Boston Consulting Group,

Boosdoener is de Belgische participatiemaatschappij Groupe Bruxelles Lambert (GBL) van ex-staalbaron Albert Frère. In ruil voor zijn deelbelang in RTL verwierf hij in 2001 een kwart van de aandelen Bertelsmann. Onlangs liet GBL weten ze via een beursgang te willen verkopen.

De deal kwam tot stand onder topman Thomas Middelhoff, die in 2002 door de Mohns aan de dijk werd gezet omdat hij te veel flirtte met de beurs – de familie gaat prat op het sociale karakter van het bedrijf. Overigens bracht Middelhoff veel geld binnen door op de top van de internethype AOL Europe te verkopen met bijna 7 miljard euro winst. Ook webwinkel Bol.com (Bertelsmann Online) ging weg.

De enige manier waarop de familie Mohn een beursgang kan verhinderen, is door GBL uit te kopen. Het benodigde geld (3 à 4 miljard euro) zou kunnen komen uit de verkoop van het aandeel in Sony BMG, met labels als Epic, Ariola, Columbia, RCA en Zomba de op een na grootste muziekuitgever.

Mocht Bertelsmann onverhoopt een deels publieke onderneming worden, zal dat wennen zijn. Zeker voor Reinhard Mohn, die ooit zei: ‘De aandeelhoudersvergadering, dat ben ik’.