Belastingstelsel moet simpeler, tot zover is iedereen het wel eens
Er moet een nieuw belastingstelsel komen. De Tweede Kamer hoorde gisteren vijftien kenners. Waar is iedereen het volledig over eens, en waar zijn de verschillen het grootst?
1 Vereenvoudiging
Niemand spreekt het tegen: het Nederlandse belastingstelsel is razend ingewikkeld. Dat is zo gegroeid. Vijftien jaar geleden ontwierpen staatssecretaris van Financiën Willem Vermeend en minister Gerrit Zalm het huidige stelsel, maar toen was het bijna een wonder van eenvoud. Dat moet het weer worden, is de unanieme opvatting. Als de politiek er niet uitkomt hoe burgers en bedrijven precies moeten worden belast, maak dan op zijn minst dat stelsel simpeler, smeekten sommige specialisten bijna. Verwacht er ook weer niet te veel van, nuanceerde Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie en voorheen hoogleraar belastingrecht. 'Een belastingstelsel is per definitie ingewikkeld. En al zou het je lukken het te vereenvoudigen, dan heeft de politiek het binnen twee jaar weer ingewikkeld gemaakt.'
2 Minder lasten arbeid
Een stelselherziening heeft alleen zin als het meer banen creëert. Ook dat is een vrij unanieme opvatting. En dat lukt als de lasten op arbeid worden verlaagd - al iets minder unaniem. Die lastenverlichting betaal je met een hogere belasting op consumptie - geen unanimiteit (zie punt 5 over btw). Staatssecretaris Wiebes van Financiën, die de herziening voor zijn rekening neemt, schatte dat hij daarmee de komende tien jaar ruwweg 100 duizend banen creëert. Veel te weinig, zegt Cees Oudshoorn van de werkgeversorganisatie VNO-NCW. Die moeten er al over twee, drie jaar zijn. Een goed begin daarvoor is volgens Oudshoorn: alle inkomens tot 100.000 euro betalen 35 procent belasting, daarboven 45 procent.
3 Toeslagen
Het complex aan toeslagen en heffingskortingen moet veranderen. Anders lukt vereenvoudiging niet. Maar hoe? Ondernemer Annemarie van Gaal, die namens 'de onderkant van de samenleving' sprak, vindt dat het 'bijna criminele toeslagencircus' moet verdwijnen. Want het weerhoudt bijvoorbeeld een bijstandsmoeder ervan een baan te zoeken. Maar die toeslagen, werpen linkse partijen en de vakbonden tegen, waren juist voor die onderkant bedoeld. Daar iets aan veranderen heeft 'enorme effecten', zegt FNV'er Leo Hartveld.
4 Bedrijven
De wijze waarop in Nederland bedrijven belasting betalen heeft volgens de éminence grise onder de specialisten, Sijbren Cnossen van het Centraal Planbureau, mede bijgedragen aan de financiële crisis die in 2008 begon. Een bedrijf kan de rente op zijn schuld aftrekken van de belasting, maar de kosten van zijn eigen vermogen niet. Dat stimuleren van schuld door de overheid moet volgens Cnossen, en velen met hem, verdwijnen. Maar daardoor betalen bedrijven per saldo meer belasting. Werkgevers, gesteund door de VVD, voelen hier niets voor. Ze vinden dat ze met de tijdelijke 'crisisbelasting' al genoeg hebben betaald. Lastenverlichting voor bedrijven stimuleert in hun ogen de economie misschien nog wel meer dan belastingverlaging voor werknemers.
5 Btw
Het hoge btw-tarief, de belasting op consumptie, is tijdens de crisis verhoogd van 19 naar 21 procent. Wat nu? Kavelaars wijst erop dat van de circa 240 miljard die jaarlijks aan belastingen binnenkomen, 140 miljard een belasting op arbeid vormt. Dat bedrag moet fors omlaag om van echte lastenverlichting te spreken. 'Een btw van 25 procent levert 20 miljard op, daarmee verlaag je de druk op arbeid flink.' Nog beter vinden sommige specialisten één tarief met evenveel btw-inkomsten voor de schatkist. Nu is Nederland door het lage 6-procentstarief op voedsel 'kampioen voedselverspilling', zegt politicologe Femke Groothuis. Helemaal fout, zegt een bonte coalitie van onder meer werkgevers, SP, VVD en hoogleraar Edwin Heithuis. Ze vinden dat de btw zo snel mogelijk weer terug naar 19 procent moet. Een hoge btw is sowieso een lastenverzwaring, die bovendien slecht is voor de grensstreek. En, zegt Vermeend, het schuiven met belastingen levert heel weinig op.
6 Doel belasting
'Belastingen dienen maar één doel', stelt Heithuis, 'en dat is geld ophalen voor de overheid.' En Cnossen: 'Groei kun je niet bevorderen met belasting, want die maakt mensen alleen armer, nooit rijker.' Oneens, zegt Groothuis: 'Elke belastingmaatregel stuurt, of we dat willen of niet.' Wat is de functie van belastingen, gedrag sturen of geld ophalen? Neem de fiscale maatregelen om bedrijven tot innovatie te stimuleren, of om burgers groen te laten rijden. Kost miljarden, zegt het 'geld ophalen'-kamp en levert niets op. Bedrijven moeten volgens Heithuis innoveren om te overleven, dat hoeft de overheid niet nog eens fiscaal te stimuleren. Maar, werpt Herman Vollebergh van het Planbureau voor de Leefomgeving tegen, 'belastingen corrigeren problemen'. Nederland heeft nu wel het groenste wagenpark van Europa.
7 Vermogen
Omhoog met die vermogensbelasting, zeggen de vakbeweging, SP en GroenLinks. Het kan door het huidige tarief van 1,2 procent te verdubbelen voor vermogens boven de half miljoen, zoals FNV wil. Of door elke euro winst of inkomen uit het vermogen te belasten. Dat zou met de huidige ict minder complex moeten zijn dan vroeger. Doe het dan wel eerlijk, zeggen de werkgevers en de meeste wetenschappers. Dus belasting betalen als het goed gaat en het vermogen rendeert, belasting terugkrijgen als het vermogen verliesgevend is. Onbespreekbaar, zegt de andere kant.
