'Banken moeten eigen broek ophouden'

Amsterdam ‘We hebben paardenmiddelen ingezet en moeten dus scherp letten op de bijwerkingen’, zegt Lex Hoogduin (53), directielid van De Nederlandsche Bank (DNB). Hoogduin doelt onder meer op staatssteun aan banken en op de geldkraan die de Europese Centrale Bank (ECB) wagenwijd heeft opengezet.

Bijwerkingen van deze onconventionele maatregelen zijn bijvoorbeeld marktverstoring, riskant gedrag omdat geld goedkoop is, en overheden die interen op hun buffers. ‘Het draait om de timing van het afbouwen van die maatregelen’, zegt Hoogduin. ‘Als je dat te vroeg doet, kan het leiden tot een terugslag. Te laat stoppen, verergert de negatieve bijwerkingen.’

‘Het herstel is ook kwetsbaar omdat banken nog een tweede klap kunnen krijgen, als er meer bedrijven failliet gaan door de recessie’, zegt Hoogduin. ‘Dat leidt tot een stijging van het aantal wanbetalingen.’

Sinds eind 2007 hebben centrale banken de geldkraan stapje voor stapje verder opengezet. Het resultaat is dat banken in de eurolanden nu onbeperkt geld kunnen lenen tegen 1 procent bij de ECB. Het enige wat de ECB vraagt, is een onderpand.

Gevolg is dat het geld rijkelijk door het Europese financiële systeem spoelt. Banken lenen honderden miljarden en kopen er bijvoorbeeld staatsleningen voor. Zo verdienen ze relatief eenvoudig aan het renteverschil tussen de ECB en de rente op staatsobligaties. Soms gebruiken banken het geld om hun buffers tijdelijk te versterken.

‘Het geld komt deels weer terug bij de ECB’, zegt Hoogduin, die eerder hoofdeconoom bij Robeco was. ‘Een bank die aan het eind van de dag een overschot heeft, zet het tegen een kwart procent op een ECB-spaarrekening.’

Nu de financiële markten zich herstellen, vragen centrale bankiers zich af hoe en wanneer ze de kraan moeten dichtdraaien. ‘Over de volgorde van het terugdraaien van de steunmaatregelen bestaat consensus’, zegt Hoogduin. ‘Eerst zal de ECB de geldverstrekking beperken.’

Eerder gaf ECB-president Jean-Claude Trichet al een hint. De vraag was of de lening van eenjaarsgeld waarop banken volgende maand kunnen inschrijven de laatste zal zijn. ‘Dat wil ik niet tegenspreken’, antwoordde Trichet. De ECB wil voorspelbaar gedrag vertonen. Banken kunnen dan anticiperen op een minder royale ECB-flappentap.

Pas later zullen allerlei nationale garantieregelingen worden afgebouwd. ‘Die verschillen van land tot land’, aldus Hoogduin. ‘Dat is meer maatwerk.’

DNB kijkt ook met een schuin oog naar de kapitaalmarkt. ‘We weten dat banken die hun balans moeten herstructureren een beroep zullen doen op de geld- en kapitaalmarkt. Ook overheden zullen geld moeten lenen om hun oplopende tekorten te financieren.’ De derde groep die in de coulissen staat te wachten, bestaat uit bedrijven. ‘Zodra een economie aantrekt, zullen die geld willen lenen’, zegt Hoogduin. ‘Voorkomen moet worden dat overheden met hun vraag naar geld bedrijven in de weg zitten. Dat remt het herstel.’