ANALYSETopinkomens in Nederland
Baas van Prosus krijgt 38,5 miljoen, topinkomens verder gematigd
Los van een enorm aandelenpakket voor de baas van nieuwkomer Prosus waren de topinkomens vorig jaar gematigd, zo blijkt uit onderzoek van de Volkskrant naar de beloning van de bestuursvoorzitters van 114 toonaangevende bedrijven en organisaties. Door de coronacrisis gaan de topinkomens dit jaar hoogstwaarschijnlijk dalen.
Kent u Bob van Dijk? Waarschijnlijk niet. De 47-jarige Nederlander is de baas van Prosus, dat sinds vorig jaar is genoteerd aan de Amsterdamse beurs. Prosus is de afgesplitste investeringspoot van het Zuid-Afrikaanse media- en techconglomeraat Naspers, met als belangrijkste bezit een belang van 31 procent in de Chinese internetreus Tencent. Dat belang is zo veel miljarden waard, dat de Zuid-Afrikaanse nieuweling na chipmachinefabrikant ASML qua beurswaarde inmiddels het op een na grootste bedrijf is in Amsterdam.
En dat betaalt zich uit voor Bob van Dijk. Hij kreeg vorig jaar een aandelenpakket ter waarde van 36 miljoen euro, zo blijkt uit onderzoek van de Volkskrant, naast een basissalaris van 1,24 miljoen euro en een bonus van 1,1 miljoen. Zijn totale beloning kwam zo met nog wat andere extra's uit op 38,5 miljoen euro. Daarmee komt de nieuwkomer met stip binnen op 1 in de lijst van grootverdieners.
Nancy McKinstry is de nummer twee. De Amerikaanse verdiende vorig jaar nog eens 14,8 miljoen euro, wat haar totaal in zestien jaar als baas van informatieleverancier Wolters Kluwer op zo’n 130 miljoen euro brengt. Derde op de lijst van grootverdieners is Glenn Fogel, de baas van boekingsbedrijf Booking, met 13 miljoen euro. Booking lag dit voorjaar zwaar onder vuur omdat het vanwege de coronacrisis staatssteun vroeg, terwijl het eerder miljarden winst maakte en miljarden uitkeerde aan de aandeelhouders. Booking wijst er in een reactie op dat Fogel vorig jaar geen bonus kreeg en dat de hem toegekende aandelen inmiddels een stuk minder waard zijn, vanwege de coronacrisis.
Wie is Bob van Dijk?
Bob van Dijk (47) is sinds 2014 de bestuursvoorzitter van het Zuid-Afrikaanse Naspers, het moederbedrijf van Prosus, waar hij ook de baas van is. Na een studie econometrie in Rotterdam studeerde Van Dijk bij Insead, de prestigieuze Franse business school. Daarna werkte hij bij adviesbureau McKinsey en bij veilingbedrijf Ebay Nederland en Duitsland. Van Dijk kwam dit jaar in het nieuws doordat Prosus zich mengde in de strijd om Just Eat. De Britse maaltijdbezorger koos echter voor het Nederlandse Takeaway van Jitse Groen. Van Dijk zal financieel gezien niet lang wakker hebben gelegen van deze mislukte interventie. In januari bleek dat hij voor bijna 62 miljoen euro aan aandelen Naspers verzilverd had.
Door de beloningsexplosie bij Prosus stegen de topinkomens in het bedrijfsleven vorig jaar met 8,6 procent. Een ceo verdiende vorig jaar gemiddeld 2,25 miljoen euro, ruim anderhalve ton meer dan een jaar eerder. De loonkosten van een werknemer (dus niet het loon zelf) stegen ook flink, met 7,25 procent. De loonkloof in het bedrijfsleven liep zo gemiddeld licht op, van 30 naar 32. Een bestuursvoorzitter verdiende vorig jaar dus 32 keer meer dan de gemiddelde werknemer.
Directeur Rients Abma van Eumedion, de belangenbehartiger van institutionele beleggers zoals pensioenfondsen, noemt de beloning van Van Dijk ‘extreem en on-Nederlands’. Prosus zegt dat het als mondiaal ‘consumer tech'-bedrijf niet alleen met Nederlandse bedrijven vergeleken kan worden. Verder reflecteert de beloning de ‘geweldige bijdrage’ van Van Dijk aan de waarde van Prosus en Naspers, aldus het bedrijf.
Verder gematigd beeld
De loonkloof zou zonder de topverdieners in de top drie iets zijn gedaald. Na een sterke stijging een jaar eerder vertoonden de topinkomens vorig jaar namelijk een gematigd beeld, zo blijkt uit het onderzoek van de Volkskrant. Dat komt doordat er naast grote stijgingen ook flinke dalingen waren. Zo zag Shell-baas Ben van Beurden zijn beloning meer dan halveren, van 20 naar 9,5 miljoen euro. Van Beurden kreeg in 2018 een megabonus van 15 miljoen euro.
Bij Unilever moest Alan Jope het met minder dan de helft doen van wat zijn voorganger Paul Polman kreeg. Sinds het vertrek van de ‘Bono van het bedrijfsleven’ heeft Unilever de beloningsregels versoberd. De loonkloof bij Unilever daalde daardoor van 283 naar 116, blijkt uit het onderzoek van de Volkskrant. Het grootste verschil tussen top en werkvloer is nu te vinden bij Prosus, waar Bob van Dijk vorig jaar met dank aan zijn aandelen 765 keer meer verdiende dan zijn gemiddelde werknemer. Daarna volgt Heineken, met een loonkloof van 265. De bierbrouwer heeft veel werknemers in Afrika en Azië, waar de lonen een stuk lager zijn. Ook Prosus heeft veel werknemers in landen met lage(re) lonen. Bij Booking bleef de loonkloof stabiel op 152.
Volgens Eumedion-directeur Abma speelt bij de matiging een rol dat aandeelhouders steeds kritischer zijn over de topinkomens. De institutionele beleggers vinden dat te grote beloningsverschillen een bedreiging kunnen vormen voor de sociale verbondenheid binnen bedrijven, en voor het maatschappelijk vertrouwen in bedrijven. Gecombineerd met de grote boosheid in de samenleving over exorbitante beloningen heeft dat een matigend effect op de topinkomens, uitzonderingen als Prosus daargelaten.
Hein Haenen van beloningsadviesbureau Focus Orange weet niet of bestuurders vorig jaar beter zijn gaan luisteren naar de maatschappij, waar het ongenoegen al jaren broeit. Wel wijst deze beloningsexpert op de nieuwe regels voor beursgenoteerde bedrijven. Daardoor moet de beloning van de top anders en uitgebreider worden verantwoord, en moet die voorzien worden van een advies van de ondernemingsraad. Al die extra plichtplegingen leiden ook tot matiging.
Bij de (semi)publieke organisaties en staatsbedrijven in het Volkskrant-onderzoek speelt dit allemaal niet. De bazen in deze categorie zagen hun beloning vorig jaar met 1,1 procent oplopen, tot gemiddeld 419 duizend euro. De loonkloof is in de semipublieke sector veel lager dan in het bedrijfsleven. Daardoor kwam het verschil tussen top en werkvloer bij alle 114 door de Volkskrant onderzochte bedrijven en organisaties uit op 29,4, tegen 27,6 een jaar eerder. De stijging bleef binnen de perken doordat werknemers vorig jaar eindelijk wat meer in de portemonnee kregen. De cao-lonen stegen 2,5 procent, het meest in het afgelopen decennium.
Mogelijke daling van de lonen
Of de lonen dit jaar verder stijgen is nog de vraag. De vakbonden hadden de vaart er lekker in, tot de coronacrisis toesloeg. Daardoor worden sommige loonsverhogingen nu uitgesteld, en wordt werknemers soms gevraagd in te leveren om banen te redden.
Maar ook de top wordt getroffen. Bij Heineken levert de nieuwe baas Dolf van den Brink vanwege de coronacrisis 20 procent in. Hij krijgt ook geen bonus over dit jaar. Ook de Shell-top krijgt geen bonus. Dat hakt er bij veel beursgenoteerde bedrijven nogal in. De bonus is voor de bestuursvoorzitters vaak een veelvoud van het relatief bescheiden vaste salaris. Die bonussen worden nog steeds vooral gekoppeld aan financiële prestaties, die door de afgelopen dramatische maanden bij veel bedrijven niet gehaald zullen worden.
Maar niet alleen beursgenoteerde bedrijven leveren in. Ook bij bijvoorbeeld de NS (10 procent minder salaris) en Schiphol (geen bonus, geen loonsverhoging) levert de top in. Volgend jaar moet blijken wie het hardst getroffen is door de coronacrisis: de werknemers, of de bazen.
Voor Bob van Dijk maakt het allemaal niet zo veel uit. Waar anderen harde klappen krijgen, doen internetgerelateerde bedrijven als Prosus het uitstekend in de coronacrisis. De beurskoers van het Zuid-Afrikaanse bedrijf is alweer hoger dan in pre-coronatijd, zodat hem wederom een mooi jaar wacht.
Het onderzoek werd uitgevoerd door Robin Dirker
Met medewerking van Xander van Uffelen en Sarah Haddou
Verantwoording onderzoek
De uitkomsten van het onderzoek van de Volkskrant naar de topinkomens zijn gebaseerd op de beloningsparagrafen in de jaarverslagen. De waarde van de toegekende aandelen wordt meegerekend op het moment dat de bestuursvoorzitter er recht op krijgt. Die waarde wordt berekend met de beurskoers van het eind van het jaar.
Aanvulling
In aanvulling op het artikel ‘Prosus-baas krijgt 38,5 miljoen, topinkomens verder gematigd’ meldt Prosus dat zijn topman Bob van Dijk in 2019 in één keer alle aandelenpakketten kreeg toegekend die in de vijf jaar daarvoor waren opgebouwd. In die vijf jaar is de waarde van de aandelenpakketten gestegen tot 36 miljoen euro. Dit bedrag was, zo blijkt uit onderzoek van de Volkskrant, het belangrijkste bestanddeel van Van Dijks beloning in 2019 van 38,5 miljoen euro.
