InterviewRoger Miesen
Baas van energiereus RWE: ‘Als je niet voor biomassa kiest, maak je je leven heel moeilijk’
Burgers en wetenschappers willen er niet aan en ook het kabinet ziet het steeds minder zitten: centrales die draaien op biomassa. Maar volgens Roger Miesen, topman van energiereus RWE, zullen we wel aan de biomassa móéten.
Energieconcern RWE wil zijn twee Nederlandse kolencentrales die op de nominatie staan voor sluiting, openhouden en ze in 2030 volledig laten draaien op biomassa. De CO2 die daarbij vrijkomt moet worden opgeslagen onder de zeebodem.
Beide centrales worden daarmee volgens RWE klimaatnegatief, waardoor de totale Nederlandse elektriciteitssector al rond de decenniumwisseling klimaatneutraal kan zijn, stelt RWE-topman Roger Miesen, verantwoordelijk voor waterkracht, biomassa, gas, waterstof en batterijopslag.
Door beide centrales aan te sluiten op nog aan te leggen pijpleidingen voor de afvoer van CO2 naar zee, hoeven ze niet dicht. Sterker: de CO2-besparing die het plan oplevert, kan worden gebruikt om meer gascentrales open te houden, om zo de energievoorziening te stutten en toch de klimaatdoelen te halen.
Rond de sluiting van kolencentrales bestaat controverse: RWE eist 1,4 miljard euro schadevergoeding van de Nederlandse staat wegens het afgekondigde verbod op kolenstook vanaf 2030. Het concern zegt niet tegen het stoppen met kolen te zijn, maar zegt financiële schade te lijden door de manier waarop het besluit is genomen.
Als uw plan wordt uitgevoerd, moet het Klimaatakkoord op de helling. Volgens deze afspraak mag er jaarlijks maar 7 megaton CO2 worden opgeslagen. Daar redt u het niet mee.
‘Alleen de Amercentrale en de Eemshaven zouden al 10 miljoen ton CO2-afvang opleveren. Dan moet Tata nog, en Chemelot en de Rotterdamse haven. Het wordt sowieso meer dan 7 miljoen ton per jaar.’
Hoeveel is er nodig?
‘Dat is aan de sector om te bespreken.’
Als er meer CO2 wordt opgeslagen, is er ook meer geld nodig dan de 2 miljard euro die het Rijk er nu voor heeft gereserveerd, erkent Miesen. Maar doordat er de komende jaren veel groene elektriciteit van zee komt, zal de stroomprijs laag zijn, zegt hij. Dit maakt het voor de industrie interessanter installaties te bouwen die op elektriciteit draaien. Dat scheelt de overheid dan weer geld, stelt Miesen; die hoeft de industrie immers minder te helpen bij elektrificatie. De bespaarde middelen kunnen volgens de RWE-topman dan naar CCS (carbon capture and storage), zoals de technologie om CO2 op te slaan wordt genoemd.
Lang niet iedereen vindt dit een goed idee. Geld dat in CCS wordt gestoken, kan immers niet naar groene energiebronnen.
‘Ik ken die discussie. En die vind ik bevreemdend. Het gaat om het oplossen van het klimaatprobleem. De doelstelling is niet per se verduurzamen. Dat je idealerwijze oplossingen hebt die ook over duizend jaar nog werken, zoals groene waterstof, daar ben ik het mee eens. Daar investeren we ook volop in. Maar we moeten ons in Nederland niet laten afremmen door de vraag of een oplossing wel duurzaam genoeg is. We moeten zien dat we de was gedaan krijgen. Dat is moeilijk genoeg. Laten we samen eerst bij nul uitstoot komen.’
Hoe lang blijft CCS nodig? Doen we het in 2060 nog?
‘Het punt is dat aardgas in combinatie met CO2-opslag veel goedkoper is dan waterstof verbranden in gascentrales (die kunnen met enige aanpassing ook klimaatneutraal draaien op waterstof die is gemaakt uit groene stroom, red.). Gas in combinatie met CCS vreet bovendien mijn mooie groene waterstof niet op. Die kun je eerst voor andere zaken gebruiken.’
Als RWE’s beide kolencentrales straks volledig op biomassa gestookt worden en de CO2 onder de zeebodem wordt opgeborgen, wordt volgens Miesen jaarlijks voor 10 megaton aan negatieve emissies gecreëerd. Omdat biomassa formeel al als klimaatneutrale brandstof geldt, leidt CO2-opslag tot het onttrekken van kooldioxide aan de atmosfeer. Die ruimte kan volgens RWE in eerste instantie worden gebruikt om gascentrales open te houden. De uitstoot daarvan kan dan formeel worden weggestreept tegen de besparing door CO2-opslag.
Nederland heeft veel gascentrales, waarvan er de komende jaren een aantal uit roulatie zal gaan. Gascentrales zijn heel geschikt om in te springen op snelle wisselingen in het aanbod van groene stroom, waarvan er de komende jaren steeds meer komt. Laat de centrales in bedrijf, zegt Miesen. Vang de CO2 af met CCS en reserveer een deel van de extra capaciteit van offshore windenergie voor het produceren van groene waterstof. Deze duurzame waterstof kan na 2030 gebruikt worden om gascentrales CO2-vrij te laten draaien. Ze kunnen dan helpen stroomtekorten te voorkomen in perioden van weinig wind en zon.
Uw plan lijkt vooral bedoeld om uw investeringen veilig te stellen.
‘Als de overheid zegt: we willen geen gas met CCS, dan doen we dat niet. Alleen: is er genoeg waterstof? Gaat dat wel werken? En is de overheid bereid er meer voor te betalen? Iemand moet het betalen.
‘Als dit niet mag en je vraagt: hoe doen we het dan? Dan komt daar geen redelijk antwoord op. Met meer zon en wind kom je er niet. Dat kan maximaal 60 procent van het vermogen leveren. Want er is niet altijd wind en zon. Dus er moet zogenoemd regelbaar vermogen zijn, dat geen CO2 uitstoot.’
Hiervoor zijn, zegt Miesen, grofweg vier opties. Gascentrales op groene waterstof, gascentrales op aardgas met CO2-opslag, kolencentrales op biomassa en kernenergie. ‘Kernenergie kun je voor 2030 afschrijven. 2040 is al ambitieus.’
Dus resteren er nog maar drie, aldus Miesen. En er is haast geboden, stelt de RWE-directeur. Want voor CCS moet nog veel infrastructuur worden gebouwd. ‘2030 is morgen. Dus als het nieuwe kabinet niet in de eerste honderd dagen een keuze maakt, wordt de doelstelling van 2030 onhaalbaar. Punt.’
Het voorstel van Miesen om zijn kolencentrales open te houden en ze volledig op biomassa te stoken, is controversieel; staatssecretaris Dilan Yeşilgöz-Zegerius (VVD) besloot afgelopen voorjaar dat er geen subsidie meer komt op het gebruik van biomassa voor de opwekking van energie. Een volgend kabinet moet hierover een definitief besluit nemen.
Biomassa is de belangrijkste optie in uw betoog. Maar dat is maatschappelijk omstreden.
‘Wat versta je onder maatschappelijk omstreden? De criteria waaraan biomassa in Nederland moet voldoen, gelden als de strengste ter wereld.’
Burgers willen het niet. De Sociaal-Economische Raad noemt verbranden van biomassa zonde. Biomassa zou allerminst klimaatneutraal zijn, zeggen wetenschappers. Het levert luchtvervuiling op. En het demissionaire kabinet keert zich er nu dus ook van af.
‘Dan zeg ik: het VN-klimaatpanel IPCC stelt dat we zonder veel biomassa de doelstelling niet halen. Het energieagentschap IEA zegt hetzelfde. De Europese Commissie idem. Het Klimaatakkoord ook, voor warmte in elk geval. Dus gaan we in Nederland een achterhoedegevecht voeren?
‘Probeer objectief na te denken wat de gevolgen zijn van de keuzen die je maakt. Alle internationale instanties zeggen dat het nodig is. Als je dan niet voor biomassa kiest, maak je je leven heel moeilijk.’
Want dan hou je volgens u maar twee opties over.
‘Denk dus goed na wat je gaat wegstrepen. Want op een zeker moment zijn die keuzen echt weg.’
Hoe staat het eigenlijk met uw claim van 1,4 miljard?
‘Dat loopt en gaat nog jaren duren. Maar we hopen dat we eerder iets afspreken met de overheid.’
Dat ‘iets’ is: de kolencentrales straks volledig op biomassa met CCS?
‘In die richting kun je denken.’
Wat is biomassa?
Biomassa is, enigszins oneerbiedig uitgedrukt, alles wat nu in de natuur groeit en wat je in brand kunt steken. Bij verbranding komt CO2 vrij, maar die wordt weer opgenomen door bomen en gewassen die worden teruggeplant. Hierdoor is biomassa in theorie klimaatneutraal. Wordt de CO2 vervolgens onder de grond gestopt, dan is gebruik ervan zelfs klimaatnegatief; er wordt CO2 aan de atmosfeer onttrokken.
Ongeveer 5 procent van het totale Nederlandse energieverbruik kwam in 2019 uit biomassa, aldus het CBS. Met een aandeel van 58 procent vormt biomassa het leeuwendeel van de duurzame Nederlandse energieproductie.
Voors en tegens van biomassa voor energie-opwekking
Voordelen: het kan niet op
1) Er is meer dan genoeg biomassa, zeggen voorstanders. Er wordt alleen te weinig gedaan om alle houtachtige afval te ‘oogsten’. De wereldproductie aan houtpellets ligt op 30 miljoen ton per jaar en Nederland zal daarvan over een paar jaar 3,5 miljoen ton gebruiken, stelde Martin Junginger, hoogleraar energie en grondstoffen aan de Universiteit Utrecht, eerder in de Volkskrant. In het zuiden van de Verenigde Staten, waar de meeste houtpellets worden geproduceerd, groeit de hoeveelheid bos volgens de hoogleraar juist.
2) Volgens RWE-topman Roger Miesen worden er ook geen hele bomen verstookt. De markt zou wel gek zijn, stelt hij: een boomstam levert als grondstof voor producten veel meer op dan wanneer hij opgebrand wordt. Zie ook de bouw, die momenteel een tekort heeft aan productiehout, waardoor de prijzen enorm zijn gestegen. Die bomen verdwijnen echt niet in de stookketels van energiebedrijven, zegt Miesen.
3) Voor een circulaire economie is in de toekomst veel meer hout nodig om beton en staal te vervangen. Dat levert ook grote reststromen op, die kunnen worden gebruikt voor de productie van elektriciteit en warmte.
Nadelen: het verdringt betere opties
1) Biomassa is beperkt beschikbaar en is veel harder nodig voor sectoren waar alternatieven voor fossiele brandstoffen lastig te vinden zijn, zoals in de luchtvaart, chemie en industrie. Als houtachtige resten worden gebruikt om te verstoken voor de productie van elektriciteit, komt er volgens Natuur & Milieu veel te veel druk op de ruimte.
2) Subsidies op het verstoken van biomassa zijn weggegooid geld, zeggen milieuorganisaties en sommige wetenschappers, omdat het een tijdelijke oplossing is die niet bijdraagt aan het vinden van duurzamere energietoepassingen, waar ook veel geld in geïnvesteerd moet worden.
3) Biomassa bewijst het klimaat geen dienst: een groep van twaalf hoogleraren pleitte drie jaar geleden voor een stop op subsidies, omdat de uitstoot van CO2 juist stijgt door het verbranden van hout. Volgens hen duurt het vijftig tot honderd jaar voordat de CO2 van een opgestookte boom weer is opgenomen door andere bomen.
4) De vraag naar biomassa uit de energiesector in combinatie met eerder verleende subsidies duwt andere toepassingen uit de markt. Bijvoorbeeld om biomassa te gebruiken als grondstof voor duurzame petrochemische producten. De zucht naar biomassa voor energiecentrales maakt deze toepassing minder rendabel.
5) Biomassa leidt bij verbranding tot extra luchtvervuiling. Een deel van de schadelijke stoffen kan worden uitgefilterd voordat de rookgassen de schoorsteen verlaten, maar er zal vervuiling blijven.
6) Grond die wordt ingezet voor bijvoorbeeld bosbouw ten behoeve van biomassa, kan niet worden gebruikt voor de teelt van eetbare gewassen. Als er steeds meer grond wordt gebruikt voor de productie van biomassa, worden voedselgewassen mogelijk verdrongen.
