Amerikaanse centrale bank verlaagt voor het eerst sinds 2008 de rente – maar veel effect op de economie zal dat niet hebben

Door de renteverlaging, van een kwartprocentpunt tot een bandbreedte van 2,00 tot 2,25 procent, zullen Amerikaanse bedrijven en burgers op termijn iets goedkoper kunnen lenen. Maar het effect daarvan zal niet groot zijn, verwacht Clemens Kool, hoogleraar internationale monetaire economie aan de Universiteit Maastricht. Bovendien, zegt hij, heeft de economie helemaal geen stimulans nodig. De werkloosheidscijfers in de VS zijn historisch laag, de economische groei is nog steeds stevig.

De beslissing wordt dan ook gepresenteerd als een preventieve actie. De voorzitter van de New Yorkse centrale bank sprak twee weken geleden van het ‘vaccineren van de economie’ tegen mogelijke inzakking later dit jaar en in 2020. Het beleid van centrale banken werkt met enige vertraging door in de economie, dus moet altijd ongeveer een jaar vooruit worden ingezet.

In het komende jaar pakken zich wel degelijk donkere wolken samen aan de economische horizon. De handelsoorlogen ingezet door Trump leiden tot een wereldwijde inzakking van industriële activiteit, de Brexit dreigt de Britse en Europese economieën te verzwakken en ook de Chinese economie lijkt af te remmen.

Politieke onafhankelijkheid

Kool ziet echter een andere verklaring: ‘Over een jaar zijn er weer verkiezingen in de VS, dan wil Trump niet het risico lopen dat de economie net inzakt.’ Voor de centrale bank zou dit echter een kostbare zet kunnen blijken. ‘Door in goede tijden de rente te laten dalen, wekt de Fed de indruk zich te hebben laten beïnvloeden door Trump. Al is het nu maar een kwart procent: dit is niet handig. Dat kost ze op den duur hun reputatie.’

Trump vergrootte het afgelopen jaar de druk steeds verder op Jerome Powell, voorzitter van de Federal Reserve. Dat begon in juli 2018 met een interview op CNBC waarin hij zei ‘niet enthousiast’ te zijn over het beleid van Powell. Toen werd die uitspraak nog verzacht door een verklaring achteraf van het Witte Huis dat de president ‘de Fed niet wilde beïnvloeden’. In de afgelopen weken nam de druk echter exponentieel toe, met een barrage aan tweets, waarin hij de bestuurders van de Fed onder andere ‘gek’ en ‘een klein kind’ noemde. Maandag twitterde hij dat de Fed ‘alsmaar domme zetten doet’ en dat een kleine rentedaling niet genoeg is.

Degraderen

Deze kanonnade betekent niet dat het Fed-bestuur ook gehoorzaamt. Maar Trump heeft de macht om de bestuursvoorzitter Jerome Powell te degraderen, en heeft daarmee ook publiekelijk gedreigd volgens lekken uit het Witte Huis. Heleen Mees, econoom en goed ingevoerd in de New Yorkse bankenwereld, ziet de laatste tijd steeds meer verkapte waarschuwingen aan de centrale bankiers verschijnen. ‘Als jullie het niet doen, doe ik het zelf. Dat is de boodschap van Trump.’

Hiermee sluit Trump zich aan bij een groeiende groep populistische leiders die proberen hun centrale bankiers aan de leiband te krijgen. Begin juli ontsloeg Turkse president Erdogan de voorman van zijn centrale bank. In India zette premier Modi een marionet op die post. Ook in Oostenrijk en Hongarije werden loyale volgelingen op die post benoemd.

Op de Nederlandse economie zal deze beslissing weinig effect hebben, voorziet hoogleraar Kool. ‘Misschien dat de dollar iets zakt, maar dergelijke schommelingen zijn normaal en bovendien voorspelbaar. Dat zal voor onze export niet direct gevolgen hebben.’ Voor veel opkomende economieën is de beslissing wel goed nieuws. Zij hebben grote staatsschulden en bedrijfsschulden in dollars, die met deze lagere rente goedkoper kunnen worden geherfinancierd.