Alweer een record bij de huizenprijzen – kan de overheid daar iets tegen doen?

De gemiddelde huizenprijs is voor het eerst door de grens van 4 ton geschoten. Wat kan de overheid doen om de wilde woningmarkt op korte termijn te beteugelen?

De Nederlandse woningmarkt heeft opnieuw een record bereikt. De gemiddelde verkoopprijs van een bestaande woning steeg in het tweede kwartaal van dit jaar naar 410 duizend euro, bijna 20 procent meer dan een jaar geleden. Dit blijkt uit de verkoopcijfers van de NVM. De makelaarsvereniging spreekt van de grootste stijging sinds 1995, het jaar waarin zij die prijzen ging bijhouden.

Huizenkopers gaan tot het uiterste om als de hoogste bieder uit de bus te komen, klonk het donderdag bij de presentatie van de kwartaalcijfers. ‘Het einde lijkt zoek’ en ‘de fear of missing out’ is heel groot’. Kan de overheid iets doen om het oplopen van de huizenprijzen op korte termijn in te dammen?

Marieke Blom, chef economisch bureau ING Nederland: ‘De mogelijkheden tot ingrijpen zijn talrijk. Je kunt de hypotheekrenteaftrek verder beperken, de verlaging van de overdrachtsbelasting voor starters weer terugdraaien en de jubelton afschaffen (de belastingvrije schenking van ruim 100 duizend euro van ouders aan hun kinderen voor de aanschaf van een woning, red.). Je zou ook de verhuur van huizen kunnen belasten, net als de waardestijging van woningen.

‘Ingrijpen zou in ieder geval het verschil verkleinen tussen eigenaren en niet-eigenaren van een huis. Vooral rijkere huishoudens hebben een koopwoning. Die maken onbelast ongelofelijke vermogenswinsten. Dat creëert ongelijkheid tussen oudere en jongere generaties, maar ook tussen leeftijdgenoten.’

Onno Hoes, voorzitter makelaarsvereniging NVM: ‘Iedere financiële impuls voor huizenkopers vanuit de overheid vertaalt zich direct in een hogere koopsom. Wat ons betreft mag de politiek aan alle knoppen draaien om daar wat aan te doen. Daarbij zijn er wat de NVM betreft geen dogma’s.

‘Verdere versnelling van de afbouw van de hypotheekrenteaftrek is bespreekbaar, net als het aanscherpen van de hypotheeknormen. Ook de jubelton mag van tafel. Heroverweeg verder de verlaging van de overdrachtsbelasting voor starters. Dat financiële voordeel is direct verdwenen in hogere biedingen.

‘Verder geldt nog steeds het devies ‘bouwen, bouwen, bouwen’. Uiteindelijk leidt vooral meer aanbod tot het dalen van de prijzen.’

Klaas Knot, president van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB), op 2 juni in de Tweede Kamer: ‘In de eerste plaats moeten er nieuwe huizen gebouwd worden om iets aan de schaarste te doen, want die zorgt voor structureel hoge prijzen. Maar bouwen alleen is niet genoeg. De spiraal van hogere huizenprijzen en bijbehorende hypotheekschulden wordt ook aangejaagd door hypotheekrenteaftrek, ruime leennormen en subsidies voor starters. De woningmarkt zou een stuk beter functioneren zonder deze voorzieningen, net als een geleidelijke overgang naar het belasten van woningvermogen.’

Daniel Koerhuis, VVD-Kamerlid en woordvoerder wonen: ‘De hypotheekrenteaftrek versneld afbouwen? Nee, daar zijn we niet voor. En dat helpt ook niet op de korte termijn. Minder lenen ten opzichte van de waarde van de woning? Het afschaffen van subsidies aan starters? Ook daarvan zijn wij geen voorstander. Je moet starters juist helpen, die zitten in de knel. Die geef je liever een iets hogere lening, zodat ze de kosten koper kunnen financieren.

‘Ik zet vol in op flexwoningen (huizen die snel, goedkoop en voor een korte periode geplaatst kunnen worden, red.). Meer vaste woningen bouwen helpt niet op de korte termijn, flexwoningen wel. Meer flexhuizen, dat zal een dempende werking hebben op de prijzen.’

Henk Nijboer, PvdA-Kamerlid en woordvoerder wonen: ‘De hypotheekrenteaftrek willen wij volledig afbouwen. Verder moet de jubelton direct worden afgeschaft. Ook die drijft de prijzen op en komt bovendien alleen rijke mensen ten goede.

‘Van het verlagen van het maximale hypotheekbedrag, nu tot 100 procent van de woningwaarde, zijn we geen voorstander. Dan komt er helemaal geen starter meer tussen. Dat betekent lang sparen voor een koopwoning, terwijl je tegelijkertijd een enorme huur moet ophoesten. Verleng wel de maximale hypotheektermijn van 30 naar 40 jaar. Dat vergroot de financiële ruimte.

‘Verder wil ik een bouwplicht voor speculanten. Die laten hun stukjes grond nu braak liggen in de hoop op nog meer opbrengst. De erfbelasting en vermogensbelasting omhoog om de woningmarkt eerlijker te maken? Dat gaat op de korte termijn niet helpen, denk ik.’

Marieke Blom, ING: ‘Ingrijpen heeft wel gevolgen. Hogere woningprijzen hebben een positief effect op de economie. Huiseigenaren met veel overwaarde hebben meer vertrouwen in de toekomst en zullen eerder extra geld lenen om hun woning te verbeteren. Een extra belasting kan een remmend effect hebben op hun bestedingen.

‘Mogelijk moet je ook rekening houden met een effect op de woningbouw. Of een daling van de woningprijzen ook zal leiden tot een daling van de investering in nieuwbouwplannen, daarover lopen de meningen nog uiteen. Maar enig effect zal er wel zijn.

‘Ingrijpen is politiek gezien overigens geen makkelijke keuze. Van de Nederlandse huishoudens woont 60 procent in een koopwoning. Dat is dus de grootste groep. En als kiezers zullen die wellicht weinig enthousiast zijn.’