Alternatief voor ontslagbescherming is nog vaag

De ontslagbescherming kan bij het oud vuil. Deze bescherming biedt geen werkelijke bescherming. Immers, als een werkgever van een werknemer af wil, dan lukt het op den duur toch wel.

En – ernstiger, volgens velen – het huidige ontslagregime werkt verstikkend op de flexibiliteit van de arbeidsmarkt voor oudere werknemers. Hoe ouder de werknemer, hoe minder beweeglijk hij wordt op de arbeidsmarkt. Logisch, want hij verspeelt zijn opgebouwde ontslagbonus als hij op latere leeftijd overstapt naar een andere baan.

Dit stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringbeleid (WRR) in het rapport Investeren in werkzekerheid dat vandaag verschijnt. Het rapport is een ongevraagd advies aan het toekomstige kabinet over de hervorming van de arbeidsmarkt.

Het ontslagrecht is een van de weinige onderwerpen waarover de direct betrokkenen – de werkgevers en de vakbonden – het niet eens kunnen worden. In de Sociaal-Economische Raad (SER) is het een hoofdpijndossier geworden.

De WRR ziet de afschaffing van de ontslagvergoeding niet als kostenbesparing voor bedrijven. Het uitgespaarde geld moet worden ingezet om werknemers voor te bereiden op een nieuwe baan. Vergeet je oude baan, denk aan je volgende baan, is de optimistische boodschap van het adviesorgaan.

De WRR schaart zich in het aanzwellend koor van lieden die vinden dat de Nederlandse ontslagbescherming niet meer van deze tijd is.

De ondernemersorganisatie VNO-NCW verkondigt het al jaren: werknemers ontslaan is in Nederland duur en ingewikkeld (zie inzet). Aan de linkerzijde van het politieke spectrum is ook GroenLinks overstag. De partij ziet het verminderen van de ontslagbescherming als de manier om de zogeheten outsiders (vrouwen, flexwerkers, allochtonen en lager opgeleiden) de arbeidsmarkt op te trekken.

Onlangs liet het ministerie van Financiën de Franse arbeidsmarkteconoom Gilles Saint-Paul overkomen die iets soortgelijks beweerde. ‘Hoe kun je iets beschermen dat helemaal niet jouw is? Banen zijn niet van werknemers, maar van bedrijven.’

Zodra de ontslagvergoeding onder vuur ligt, komen FNV, CNV en MHP in het geweer. Handen af van die bescherming, is de standaardreactie van de bonden. Het is de enige bescherming die oudere werknemers hebben. Zodra die wordt geschrapt, zullen bedrijven massaal ouderen dumpen. Dan ontstaat een nieuwe groep outsiders volgens de bonden: werkloze ouderen waarvan bekend is dat hun kansen op de arbeidsmarkt nihil zijn.

De bonden zien, net als de WRR dat het onvermijdelijk is dat baanzekerheid moet plaatsmaken voor werkzekerheid. Dat betekent dat werkgevers, werknemers en overheid serieus werk moeten maken van het inzetbaar en weerbaar maken van werknemers.

Dit is allerminst een nieuwe constatering. Toch is juist op dit punt in de praktijk nauwelijks vooruitgang geboekt.

Er zijn weinig werkgevers te vinden die werknemers die ze kwijt willen, echt helpen bij het vinden van een andere baan. De WRR kent wel een paar voorbeelden bij KPN en ABN Amro.

Niet toevallig zijn die fraaie voorbeelden te vinden bij grote bedrijven. Hoe het bij het midden- en kleinbedrijf moet worden geregeld, is niet duidelijk. Termen als branche-overschrijdende projecten en regionale arbeidsmarkt kunnen niet verhullen dat de administrateur die zijn baan bij een groothandel kwijtraakt, weinig kan verwachten van zijn baas.

Hier hebben de bonden een punt. Zolang voor een grote groep werknemers baanzekerheid een begrip is met maar weinig betekenis, zal de vakbeweging de bestaande ontslagbescherming niet loslaten.