Akzo 'dumpt' tak waar het allemaal mee begon: zout
Om te voorkomen dat Akzo vijandelijk wordt overgenomen door PPG, doet het bedrijf afstand van de chemische divisie. Dit dient een hoger doel, maar zal onvermijdelijk gepaard gaan met ontslagen.
Net zoals Unilever recent afscheid heeft genomen van de margarine, 'dumpt' ook AkzoNobel vandaag het product waar het ooit allemaal mee begon: zout. Onder druk van het vijandelijke overnamebod van PPG zet Akzo zijn chemische divisie overboord, omdat die afwijkt van de kernactiviteiten van het bedrijf: verven en lakken. Maar wat doet dit bedrijfsonderdeel eigenlijk?
Onder andere zout winnen dus. In Delfzijl en Hengelo halen de fabrieken van verf- en chemiebedrijf AkzoNobel jaarlijks nog steeds ruim vijf miljoen ton zout uit de grond, goed voor een rij vrachtwagens van Delfzijl tot aan Zürich en weer terug. AkzoNobel is een van de grootste Europese zoutproducenten.
Toch is dat zout voor de bedrijfstop van AkzoNobel niet interessant genoeg meer. Die ziet het afstoten van de wereldwijde chemische divisie, waar de Nederlandse zoutproductie een relatief klein onderdeel van is, als de ultieme poging om uit handen te blijven van zijn grote concurrent PPG. Deze Amerikaanse verf- en lakkengigant heeft al twee keer een overnamebod gedaan op AkzoNobel. AkzoNobel-topman Ton Büchner ziet dat helemaal niet zitten en vecht voor de onafhankelijkheid van zijn bedrijf. Op de inderhaast georganiseerde investeerdersdag in Londen zal hij beleggers er daarom van proberen te overtuigen dat een slanker AkzoNobel hen op de lange termijn meer geld in het laatje brengt dan snel cashen via een overname.
Afsplitsing is in de beurswereld een beproefd middel om overnames af te wenden en hijgerige beleggers te paaien. Philips bracht vorig jaar zijn lampendivisie naar de beurs om zich te concentreren op medische apparatuur, bij Unilever zijn Blue Band en andere boterproducten sinds vorige maand uit de gratie en ziet de bedrijfstop meer toekomst in shampoo, deodorant en andere persoonlijke verzorgingsmiddelen. En bij AkzoNobel sneuvelt nu dus de Nederlandse productie van zout voor een hogere bedrijfseconomisch doel: het zelfstandige voortbestaan van de meer winstgevende verf -en lakkenactiviteiten.
Wat doet chemische divisie in Nederland?
In een fabriek in Arnhem produceert de chemietak van Akzo onder meer verdikkings- en plakmiddelen (voor in luiers en behangplaksel). In Herkenbosch maakt het bedrijf zogeheten chelaten: oplosbare stoffen die terug te vinden zijn in onder meer zeep en shampoo. In zijn fabriek in Geleen maakt Akzo polymeerpoeders, die gebruikt worden voor het versterken van allerlei bouwmaterialen (zoals pleisterwerk en tegels). Er werken ruim tweeduizend werknemers voor de chemietak van AkzoNobel in Nederland. Daar zitten veel fabrieksmedewerkers tussen die de machines op de werkvloer bedienen, maar tevens een groot aantal ingenieurs. Op het wereldwijde R&D-centrum van de chemische divisie in Deventer werken rond de driehonderd man.
Zoutbron
'Erg jammer dat het onderdeel in de etalage gaat. Zout leeft hier, want het is nog steeds heel belangrijk voor deze streek', zegt een medewerker van het Zoutmuseum Delden die niet met haar naam in de krant wil. Aan het einde van de 19e eeuw werd op het landgoed Twickel bij Delden, vlak bij Hengelo, de huidige Twentse zoutbron van AkzoNobel ontdekt. De graaf van Twickel liet een waterput slaan en stuitte bij toeval op een bron die zoutwater spoot. Volgens AkzoNobel bevindt zich op 450 meter diepte onder de grond van Hengelo een laag steenzout van 50 meter dik, voldoende voor nog honderden jaren zoutwinning.
Het was de in Zaandijk geboren zoutzieder Ko Vis die als eerste de exploitatie ter hand nam. Tijdens Eerste Wereldoorlog richtte hij samen met een groep industriëlen de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie (KNZ) op. Het was niet geheel toeval dat de nationale zoutwinning juist tijdens die oorlogsjaren van de grond kwam. In het neutrale Nederland waren politici en ondernemers bang dat de ontluikende chemische industrie voor zijn basisstoffen te veel afhankelijk werd van de in oorlog verkerende buurlanden.
Ook nu nog is de zoutproductie van belang voor de Nederlandse economie. Het in Hengelo en Delfzijl gewonnen zout komt in de winter onder meer als strooizout terecht op de wegen en bij veel consumenten dagelijks als tafelzout in potjes Jozo-zout. In de Botlek verwerkt een andere fabriek van AkzoNobel het zout tot chloor en verkoopt dat vervolgens wereldwijd als grondstof voor de productie van polyvinylchloride (PVC). Het zout van AkzoNobel kan in PVC-vorm zowel eindigen in een kunststof kozijn in een Vinex-wijk als in een dashboard van een auto in India of China.
In het beste geval kondigt de topman vandaag aan dat AkzoNobel-chemie naar de beurs gaat als apart bedrijf. Met een eigen notering aan de Amsterdamse beurs ontstaat dan een nieuw Nederlands chemieconcern. Een andere optie is dat AkzoNobel de divisie doorverkoopt aan de hoogste bieder. De zoutcavernes in Hengelo zouden dan al snel in handen kunnen vallen van een buitenlands chemieconcern. Dat kan overigens ook bij een beursgang: ook beursgenoteerde bedrijven kunnen overnameprooi zijn, zoals Akzo nu zelf aan den lijve ondervindt.
Ontslagen
Om de chemische divisie aantrekkelijk te maken voor beleggers zal AkzoNobel hoe dan ook werknemers moeten ontslaan. Managers zijn al druk bezig met een reorganisatieplan, weet Steven Leijenaar, voorzitter van de Centrale Ondernemingsraad. Toch vindt hij die reorganisaties minder erg dan een overname door PPG, zegt Leijenaar, zelf al 39 jaar werkzaam bij het bedrijf. 'Büchner heeft respect voor de werknemer, bij de Amerikanen moeten we dat nog maar afwachten.' Ook PPG zal, als zijn overnamepoging slaagt, vrijwel zeker banen schrappen bij Akzo.
