Afval sparen voor voedselbank
Statiegeld op flessen werkt prima. Waarom zouden burgers geen geld terug kunnen krijgen voor andere soorten afval? In enkele gemeenten gebeurt het al. En met succes.
Bepakt en bezakt staat Enno Thedinga voor het filiaal van Afval Loont in de voormalige brandweerkazerne van Barendrecht. Thedinga levert papier, karton en wat plastic verpakkingen in. Hij identificeert zich met een pasje, waarna een medewerker de boel sorteert en weegt. Kort daarop krijgt hij een mail met de mededeling dat er 40 eurocent wordt bijgeschreven op zijn rekening. 'Ik heb in vier maanden al 60 euro bij elkaar gespaard', zegt hij enthousiast.
Thedinga spaart de natuur en spekt zijn account met het inzamelen van afval dat 4 tot 15 cent per kilo opbrengt. 'Ik haal op maandagochtend blikjes uit de bosjes bij het voetbalveld en daarna ga ik langs bij de tennisclub waar die gasten vaak plastic limonadeflesjes tussen de rozenstruiken gooien.' Hij brengt het op de fiets van zijn woonplaats Heerjansdam naar Barendrecht en combineert het ritje met een bezoek aan de supermarkt of aan de sportschool.
Sinds vier jaar kunnen inwoners van enkele gemeenten in Zuid-Holland geld verdienen door afval te scheiden. 'Het sluit perfect aan bij de zegeltjescultuur van de Nederlanders', zegt Jørgen van Rijn, initiatiefnemer van Afval Loont. 'De Nederlandse Recyclebank' staat er op een banier.
Voedselbank
Begonnen in 2011 in Pijnacker-Nootdorp, in 2013 gevolgd door Rotterdam-Hoogvliet en in maart dit jaar in Barendrecht verzamelden ruim twaalfduizend bewoners een slordige 4,4 miljoen kilo papier, karton, plastic verpakkingen, kleine elektrische apparaten, metaal en frituurvet. In totaal werden zij 375 duizend euro rijker, maar het initiatief in Pijnacker stopte wegens politieke strubbelingen.
Ooit schreef Van Rijn dat de Recyclingsbank Afval Loont de enige bank is die steeds meer filialen opent; met een knipoog naar de drastisch krimpende bankensector. Dat kwam hem prompt te staan op een schrobbering van de Voedselbank. 'Zij openen ook steeds meer filialen, helaas', zegt Van Rijn. Mede daarom kunnen deelnemers hun afvaltegoeden laten overmaken naar de lokale voedselbank. 'De voedselbank Barendrecht ontving in vier maanden tijd al 1.000 euro, bijna de helft van de jaarlijkse donatie van de landelijke voedselbank.'
Maar deelnemers kunnen het geld voor hun afval ook aan andere lokale doelen laten overmaken. Voetbalclub, tennisvereniging, school of kerk ontvangen vaak een bijdrage. 'Het mes snijdt aan twee kanten', zegt Van Rijn. 'De instellingen roepen hun leden op tot deelname aan Afval Loont om hun inkomsten te vergroten. Daardoor vindt meer afval zijn weg naar de recycling.' Een gemiddeld huishouden kan tot 40 euro per jaar verdienen door de afvalfracties bij Afval Loont in te leveren.
Statiegeld
Belonen voor het wegbrengen van afval gebeurt natuurlijk al lang: via het statiegeld op bier- en drankflessen dat ondanks zware pogingen van de supermarkten en frisdrankindustrie nog steeds niet is afgeschaft. Maar de Zuid-Hollands methode om geld te geven voor alle soorten afval is uniek in Nederland. Het wordt onontbeerlijk, denkt Van Rijn. 'Anders halen we de doelstellingen van 75 procent hergebruik nooit.' Op dit moment vindt nog maar de helft van het Nederlandse huishoudelijk afval zijn weg naar de recycling.
In steden met veel hoogbouw is dat beduidend minder. 'Juist in stedelijk gebied met veel flats, zoals in Rotterdam-Hoogvliet slaat Afval Loont aan', constateert Van Rijn. 'Bewoners hebben daar een net iets krappere portemonnee. Ze zien dat afval geen geld kost, maar juist geld oplevert. Ook in steden als Zoetermeer met heel veel hoogbouw kom je er niet met even wat meer containers plaatsen op straat.'
Ook de jeugd blijkt gevoelig voor de grijpstuivers. Steeds meer scholieren rapen (kleine statiegeldloze) flesjes op. Deze zomer verloot Afval Loont wekelijks een cadeaubon van een speelgoedketen om de kinderen tot extra afvalactiviteiten te verleiden.
Barendrecht is blij met Afval Loont. Minder zwerfvuil op straat, hogere inzameling. De gemeente haalde de bekende oranje bollen en bakken voor plastic verpakkingen weg sinds de komst van Afval loont.
Gedrag sturen
De organisatie krijgt een kleine vergoeding van de gemeente. 'De filialen van Afval Loont helpen bij het verwezenlijken van onze duurzame ambities', zegt wethouder Dirk Vermaat. 'Doordat mensen geld krijgen, worden ze zich bewust van de waarde van afval.'
Milieu Centraal reageert wat terughoudend op het uitdelen van geld. 'Voor het milieuresultaat maakt het niet uit of je afvalscheiding stimuleert met een financiële beloning of dat je het gedrag zo stuurt dat mensen het milieu een dienst willen bewijzen', zegt woordvoerder Mariken Stolk. 'Het is wel waarschijnlijker dat het gedrag op basis van intrinsieke motivatie langer beklijft. Dus is het de vraag of mensen die financieel worden beloond voor het scheiden van hun afval dit ook blijven doen als de financiële prikkel wegvalt.'
Jørgen van Rijn zegt dat Afval Loont zowel de intrinsieke waarde als de financiële prikkel koestert. 'We koppelen het verhaal dat afval waarde heeft aan een geringe geldelijke beloning. Uit alle enquêtes blijkt steeds weer dat mensen op de eerste plaats meedoen voor het milieu.'
