Nieuws
Zeldzaam, een Van Gogh op de veiling. Hoe bijzonder vinden experts ‘Scène de rue à Montmartre’?
Het schilderij illustreert de overgang naar nieuwe technieken van de Nederlandse schilder.
Zeldzaam is het zeker: donderdag gaat bij Sotheby’s in Parijs een schilderij van Vincent van Gogh onder de hamer. Het gaat om Scène de rue à Montmartre (‘Straatbeeld in Montmartre’) (1887), een doek uit de Parijse periode van de schilder. Recentelijk maakte het werk een korte tour langs filialen van Sotheby’s in Amsterdam en Hong Kong, wat mogelijk wijst op interesse aldaar. De richtprijs is tussen de 5 en 8 miljoen euro.
De verkopende partij betreft een Parijse familie die anoniem wil blijven. Zij bezitten het schilderij al sinds 1920, vertelt Teio Meedendorp, senior onderzoeker bij het Van Gogh Museum in Amsterdam. Het duurde tot 1972 voordat het op de radar kwam bij kenners, toen de kunsthistoricus Bram Hammacher erover publiceerde. Meedendorp zag het schilderij in Amsterdam. ‘Tot voor kort kenden onderzoekers het enkel als kleurenreproductie. Het werd nimmer uitgeleend.’
Het schilderij toont een straatje in Montmartre bij de toen populaire uitgaansgelegenheid Moulin de la Galette. ‘Het was een trendy plek. Ik kan me voorstellen dat Vincent er zelf naartoe ging’, vertelt Mayken Jonkman, senior conservator 19de-eeuwse kunst bij het RKD - Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, en gastconservator van de tentoonstelling Nederlanders in Parijs, 1789-1914 in 2017 in het Van Gogh Museum.
Ook Jonkman bekeek het werk toen het te zien was bij Sotheby’s in Amsterdam. Het groene hek links, vertelt ze, was de toegang tot de binnentuin. De molen erachter betrof de Moulin à poivre, een pepermolen waar op dat moment pigmenten voor de kledingindustrie werden vermalen.
Het piepkleine molentje halverwege het hek betreft geen molen op de achtergrond, maar een molenvormig uithangbord, zegt Meedendorp: ‘Het was het beeldmerk van de familie Debray, de eigenaren. Op hun familiegraf tref je die molen ook.’ Rechts buiten beeld bevindt zich de tuin met attracties waar Renoir zijn beroemde Bal du moulin de la Galette schilderde.
Montmartre was indertijd veel minder bebouwd dan tegenwoordig, vertelt Jonkman: ‘Aan de andere kant van de Moulin à poivre vond men volkstuintjes en tuinhuizen.’ Vincent was niet de eerste Nederlander die de buurt verkende: ‘Enkele decennia eerder woonde Jacob Maris er bijvoorbeeld.’
In Parijs, vertelt Jonkman, onderging Van Gogh veel nieuwe indrukken: ‘Het licht was er heel anders. Minder zilverachtig, meer als goud. Van Gogh realiseerde zich dat zijn eerdere aanpak niet volstond om die effecten te vangen. Onder invloed van de post-impressionisten Lautrec en Signac begon hij te experimenteren met andere schildertechnieken.’
Scène de rue à Montmartre illustreert deze transitie, aldus Meedendorp: ‘De toets is losser, tekenachtiger, de verfopbreng dunner. Peinture à l’essence noemen de Fransen dat. Er zijn niet zo gek veel Van Gogh-schilderijen in deze stijl. Boulevard de Clichy, uit onze collectie, is er ook één.’
Het is een goed schilderij, vindt Meedendorp: ‘De compositie is sterk, met al die rechthoeken, en het is neergezet in een vlot handschrift.’ De variatie aan kleurnuances is bovendien groot. Meedendorp wijst op de paarsige gloed in de afrastering en de lucht, een zeldzaamheid in Van Goghs werk: ‘Van Goghs meeste paarsen zijn samengesteld uit blauwen en niet kleurechte rode lakken – die zijn in de loop der jaren sterk gedegradeerd.’ Jonkman vindt het werk ook goed, al getuigt het ook van curieuze imperfecties, zegt ze: ‘De manier waarop de weg opbolt en wegloopt, bijvoorbeeld. Zelf hou ik erg van zulke eigenaardigheden. Daardoor blijft een schilderij intrigeren.’
Dat het schilderij wordt verkocht, is volgens Jonkman sowieso bijzonder. ‘Het is een van de laatste Van Goghs uit de Parijse jaren die op de markt kan komen. Bijna al die werken zijn ondergebracht in museale collecties.’ Het schilderij is daarmee voor vele partijen interessant, denkt ze: ‘Elke verzamelaar met grote aspiraties wil wel een werk uit Van Goghs Parijse tijd bezitten.’
Of ook het Van Gogh Museum op het werk zal bieden, kan Meedendorp niet zeggen: ‘Daarover laten wij ons voorafgaand aan een veiling nooit uit.’
Vincent in euro’s
Het duurste schilderij van Van Gogh is tot op heden Portret van Dr. Gachet, dat in 1990 werd verkocht aan een Japanse zakenman voor 72 miljoen euro. Het laatste schilderij uit Van Goghs Parijse jaren dat Sotheby’s verkocht was Mensen wandelend in een park in Parijs, dat werd afgehamerd op 8,12 miljoen euro. De laatste Van Gogh die in Frankrijk ter veiling kwam (bij Artcurial) was een schilderij uit zijn Hollandse periode. Dat werk ging weg voor een bedrag van 7,11 miljoen euro.
