Zeker 25 musea hebben vast personeel ontslagen vanwege coronacrisis

Zeker 25 musea hebben in 2020 vast personeel moeten ontslaan om de financiële tekorten van de coronacrisis op te vangen. De gedwongen sluiting grijpt daarmee dieper in dan tot nu toe gedacht, omdat de indruk bestond dat musea zich vooral gedwongen zagen tijdelijke contracten niet te verlengen.

Dat blijkt uit een enquête die de Museumvereniging rond de jaarwisseling onder haar leden heeft gehouden. Van de 450 leden van de belangenorganisatie deden er ruim 250 mee. Behalve dat 10 procent liet weten vaste staf te hebben ontslagen, heeft ook 30 procent tijdelijke contracten niet verlengd. Bijna een kwart van de musea vreest dat laatste in 2021 alsnog te moeten doen.

‘Om vergaand verlies aan werkgelegenheid en inkomen te voorkomen’ roept de Museumvereniging het kabinet daarom op de economische steun voor de culturele sector, die nu is afgesproken tot 1 juli, alvast te verlengen om meer zekerheid te bieden. Wat daarvoor ook helpt, is als de gemeenten snel duidelijk maken hoe ze de 150 miljoen euro verdelen die ze van het Rijk hebben gekregen om in 2021 hun culturele instellingen te helpen.

Niet ieder museum maakt een ontslagronde publiekelijk bekend. Het Rembrandthuis en wetenschapsmuseum Nemo in Amsterdam deden dat vorig jaar wel, net als Panorama Mesdag in Den Haag en het Maritiem Museum in Rotterdam. Maar het aantal getroffenen is dus groter. Wel tekent de Museumvereniging aan dat met de noodsteun van Rijk, gemeenten en fondsen het leed is beperkt: in april, tijdens de eerste sluiting, vreesde een kwart van de musea voor het eind van het jaar om te vallen.

Het is steeds een samenloop van specifieke omstandigheden die een museum dwingt tot een reorganisatie. Het Maritiem Museum, dat aan de Leuvehaven in Rotterdam zes eeuwen aan Nederlandse zeegeschiedenis presenteert, zag om te beginnen een forse terugloop in het publiek, zegt directeur Bert Boer. Er was begroot op 200 duizend bezoekers in 2020 en het museum kwam uit op 82.700. ‘Als je rekent op 10 euro per bezoeker, dan weet je dat er een gat is van 1,2 miljoen euro.’

Het bezoek in de zomermaanden viel tegen, terwijl het museum net meer op buitenlandse toeristen was gaan rekenen. Ook herinnert Boer zich hoe binnenlandse toeristen begin augustus werden afgeschrikt door een achteraf verkeerd negatief reisadvies voor Rotterdam van het RIVM. ‘We hadden een buffer om een half jaar sluiting te kunnen doorstaan, maar kampten met 60 procent minder bezoek.’

Tegelijk verhoogde de gemeente de huur van het museumpand en viel het gemeentelijke besluit over de kunstsubsidies voor de jaren 2021-24 anders uit dan het Maritiem Museum had gehoopt. ‘We kregen minder dan we hadden aangevraagd.’ Toen viel er in november niet meer te ontkomen aan een reorganisatie: van de 70 personeelsleden kregen 11 vaste krachten en 4 medewerkers met een tijdelijk contract ontslag.

‘Na pittige discussies zijn door de hele organisatie heen banen verdwenen. Wel hebben we besloten geen conservatoren te laten gaan, omdat daar de kennis van de collectie zit. Maar bij het onderhoud van de buitencollectie moesten we pijnlijke keuzes maken. Uiteindelijk had de elektricien net iets meer specifieke kennis van oude schepen dan de schilders.’

Het interen op de spaarrekening van het museum heeft als gevolg dat een extra lening afgesloten moet worden om samen met het Antwerpse museum MAS de ambitieuze restauratie van de bijna honderd jaar oude Stadsgraanzuiger 19 voort te zetten. Met de drijvende stoomzuiger werden tot de jaren tachtig ladingen graan uit zeeschepen gehaald. Nummer 19 is wereldwijd de laatste graanzuiger die nog werkt.