Wie heeft er nog livevoetbal nodig als je ook kunt netflixen?

‘Het is maar voetbal’, zegt een stakende fabrieksarbeider annex amateurvoetballer in aflevering 2 van The English Game. In die nieuwe Netflixserie staan de jaren centraal waarin een handvol spelvisionairen het fundament legde voor de hedendaagse uitvoering én uitwassen van de sport. De man strijdt in deze scène tegen de zoveelste loonsverlaging in de textielfabriek en weigert daarom ook dienst voor de lokale voetbalclub Darwen, een ambitieus amateurelftal dat volledig bestaat uit fabrieksarbeiders.

Zijn Schotse collega en teamgenoot Fergus ‘Fergie’ Suter, een van ‘s werelds eerste profvoetballers, wil ondanks de staking gewoon doorvoetballen. Hij zegt wat in de daaropvolgende 141 jaar vaker is gezegd: voetbal is méér dan voetbal.

Wat dat inhoudt, maakt scenarist Julian Fellowes (Downton Abbey) gedurende zes afleveringen aardig duidelijk. The English Game verbeeldt de professionalisering van het voetbal als klassenstrijd. Arbeidersteam Darwen vecht voor acceptatie van de Engelse voetbalbond, die wordt geleid door enkele mannen van upperclassclub Old Etonians.

Darwen-sterspeler Suter geeft zijn team nieuwe inzichten (‘we moeten de bal het werk laten doen’), wordt verleidt tot een overstap naar concurrent Blackburn en groeit in de ogen van sommigen ook uit tot de eerste Judas van de voetballerij. Het grote geld (Suter kan 6 pond per week verdienen) maakte vanaf het begin alles mogelijk, blijkt uit The English Game, maar sloeg meteen ook barsten in de ziel van het spel. Op de tribunes wordt herkenbaar gemopperd. ‘Mannen die voor het geld spelen doen nooit zo hun best als de mannen die spelen uit liefde voor het spel.’

In voetballoze tijden is de première van The English Game uitstekend getimed, een cadeau voor de liefhebbers, al schieten de voetbalscènes er gaandeweg wat bij in. De wisselwerking tussen sociaal realisme, statig kostuumdrama en voetbalgeschiedenis werkt niet altijd. Je wilt het toch ook zíén, hoe dat kluitjesvoetbal op slechtgemaaide velden gestaag transformeerde tot ruimtelijk spel, maar de wedstrijden zijn niet meer dan een warrig aan elkaar gemonteerde reeks close-ups.

De makers van de Italiaanse voetbalhooliganfilm Ultras, ook onlangs toegevoegd op Netflix, maken wat dat betreft scherpere keuzen. Voetbal bepaalt hier de identiteit van de verschillende generaties fictieve Napoli-ultras – de echte hooligans werkten niet mee aan de film, aldus een disclaimer aan het begin. Maar de verbeelding van het voetbal wordt beperkt tot sfeergeluiden in het stadion en bewust onscherpe beelden op een tv.

Ultras is een fraai, dromerig, geestig én hard portret van uit de hand gelopen voetbalbeleving, van mannen voor wie voetbal zoveel meer is dan voetbal, dat ze het voetbal zelf vergeten zijn.