Werk van Erkka Nissinen is niet meteen heel aantrekkelijk, maar wél scherp

Uitzonderlijk: kans op lachbuien in het museum. Grote kans ook dat er mensen geërgerd zullen weglopen uit de solotentoonstelling van de Finse kunstenaar Erkka Nissinen (1975, Helsinki) in De Hallen in Haarlem. Diens humor is dermate afwijkend dat er geen tussenweg lijkt: je houdt ervan of je haat het.

Die twee stemmingen kunnen ook in de inborst van één bezoeker om voorrang vechten. Bijna zoals Erkka Nissinen zelf graag op het ritme van een metronoom (tik-tok-tik-tok) in zijn video's twee tegengestelde beelden, kleuren of situaties laat afwisselen.

De tentoonstelling God or Terror or Retro Dog (een palindroom) brengt op compacte wijze een van de toonaangevende videokunstenaars van nu naar voren. Met in dezelfde Hallen ook een werk van Nathaniel Mellors (die gelijktijdig met Erkka Nissinen aan de Rijksakademie verbleef en met hem werkte) en in het Stedelijk Museum Amsterdam een groot overzicht van Ed Atkins, kan de bezoeker zich in korte tijd op de hoogte stellen van het nieuwe absurdisme dat hoogtij viert.

Filosofische observaties

Nissinen is daarin misschien wel het onwaarschijnlijkste succesnummer: zijn decors met slordig behang, basale computeranimaties en zijn acteerprestatie, met de emotionele gelaagdheid van een strijkplank, zijn niet meteen heel aantrekkelijk. Maar scherp is het vaak wel.

Neem één van de eerste zinnen van Rigid Regime (2012): 'I came to his regime, to speak about various aspects of liberty' - uitgesproken door een (tik-tok-tik-tok) waggelende man zonder armen aan de rand van een rimpelloos zwembad. Vergeet alle gekkigheid en pats, de diplomatie staat in zijn hemd. Bijna achteloos vlecht Nissinen filosofische observaties en maatschappelijke analyses door zijn grollen. Soms steekt iemand zijn hoofd in een emmer, om zijn 'innerlijke ruimte' even op te zoeken. Pats, daar is de mindful, moderne mens.

Vier films is misschien wat veel Erkka Nissinen. De zaal ernaast biedt ademruimte. De kunstenaar heeft op uitnodiging van De Hallen een installatie gemaakt rond een 'verborgen' deel van hun collectie. Een vroege abstracte sculptuur van Henk Visch, een gezicht over de daken van Anneke van der Feer; vergeten portretten, interieurs, bloemstillevens; ze krijgen beschrijving, ze spreken je toe met een Fins accent of beklagen zich bij elkaar. Een onwaarschijnlijke, wellicht oneerbiedige behandeling.

Maar het stof wordt wel van de collectie geblazen. En de slappe lach kwam bij de sculpturen die tegen elkaar zeuren over de houding waarin ze al decennia moeten staan. 'Ik krijg hier vreselijke pijn in mijn nek'. 'Nou ik dan, ik moet al jaren dit dode kind optillen'. Het is té flauw, maar toch ook zo grappig. Tik-tok.

_{God or terror or retro dog, door Erkka Nissinen, De Hallen Haarlem, t/m 25/5.}