Welke rol spelen vrouwen in de Nederlandse filmwereld?
In de Nederlandse filmwereld zijn vrouwen relatief goed vertegenwoordigd: als regisseur, scenarist of producent. Bewijzen de koele cijfers dat het glazen plafond op instorten staat?
'Jij moet wel een rijke echtgenoot aan de haak hebben geslagen.' Het was nota bene een vrouwelijke manager die deze opmerking in 1996 maakte tegen Stienette Bosklopper, producent en eigenaar van Circe Film. Alsof het produceren van films 'een geinige hobby is voor verveelde rijke vrouwen', vertelt zij in het Amsterdamse Volkshotel.
Het Nederlands Filmfonds en Eurimages, het co-productiefonds van de Raad van Europa, hebben haar afgelopen maandag gevraagd een korte lezing te geven over haar ervaringen als producent. Die lezing was onderdeel van een bijeenkomst over de man-vrouwverhoudingen in de Nederlandse filmwereld. In de 25 jaar dat ze als producent werkte, stelt Borstklopper, merkte ze in Nederland weinig van vooroordelen, behalve af en toe zo'n idiote opmerking.
Weinig te klagen
Wie de cijfers erbij pakt die bij dezelfde bijeenkomst werden gepresenteerd, ziet dat vrouwelijke filmproducenten, regisseurs en scenaristen in Nederland weinig te klagen hebben vergeleken met hun buitenlandse collega's. Om de haverklap worden in Amerika bedroevende statistieken gepresenteerd, zoals uit 2014: slechts 7 procent van de 250 winstgevendste Hollywood-films werd toen geregisseerd door een vrouw. Twee grote filmstudio's - 20th Century Fox en Paramount - brengen tot 2018 geen enkele film uit die wordt gemaakt door een vrouwelijke regisseur.
De situatie is in Nederland aanmerkelijk anders op het gebied van speelfilms. In 2015 was 39 procent van de scenaristen vrouw, 34 procent werkte als regisseur en 29 procent was producent. Sterker nog: de films van de vrouwelijke Nederlandse regisseurs behaalden in 2014 meer omzet dan die van hun mannelijke collega's. En nee, dat is niet omdat vrouwen nu eenmaal graag de vaak lucratieve kinderfilms regisseren, vertelt Dorien van de Pas van het Nederlands Filmfonds. Die worden vaker gemaakt door een man dan een vrouw.
Natuurlijk: er valt altijd wat te verbeteren, maar Nederland zit ver boven het Europese gemiddelde. Hoe kan dat? Een van de redenen, denkt filmconsulente Van de Pas, is dat in Nederland relatief veel vrouwen op hoge posities zitten als het om film gaat. De minister van Cultuur is vrouw, net als de directeur van het Filmfonds en de meerderheid van de consulenten. Festivaldirecteuren, hoofd drama bij de omroepen? Ook vaak vrouw. Bovendien zijn er relatief veel vrouwelijke producenten. Bosklopper merkte op dat van de twaalf films die zij produceerde, er elf een vrouwelijke regisseur hadden.
Wat was het aantal films met een vrouwelijke regisseur, scenarist of producent in 2015?
38.8 procent van alle filmgenres werd geregisseerd door een vrouw, 40.4 geschreven en 31.3 geproduceerd. De percentages zijn de afgelopen jaren licht gestegen. Wat speelfilms betreft, was 34 procent van de regisseurs vrouw en 39 procent scenarist. Op het gebied van documentaires gaat het nog beter. In 2015 werd 44 procent geregisseerd door een vrouw en 38procent had een vrouwelijke producente. In 2014 werden 9 van de 20 lucratiefste speelfilmsfilms gemaakt door vrouwen. Die regisseurs wisten 52 procent van de totale kassa-opbrengsten. In 2015 was dat 31 procent, met 6 films.
Kwaliteit staat voorop
Zouden zij door een soort 'vrouwelijke blik' de aanvragen en het werk van vrouwelijke filmmakers eerder waarderen? Daar gaat Van de Pas maar half in mee. 'Het gaat in de eerste plaats natuurlijk om kwaliteit.'
Bosklopper ging juist mannelijke makers actief benaderen toen ze erachter kwam dat die dachten dat vrouwenclub Circe niet met ze wilde werken. 'En dat is iets waar door mannen gedomineerde bedrijven van zouden kunnen leren.'
Een andere reden, zo bleek uit de bijeenkomst, is dat het Nederlandse filmlandschap tamelijk vriendelijk is. Het is geen Hollywood waar het keiharde geld regeert en je genadeloos kunt worden afgerekend. Het is een 'relatief veilige, gesubsidieerde' omgeving, aldus Bosklopper, waarin vrouwen beter gedijen en meer kansen krijgen. De film- en kunstacademies leveren volgens Van de Pas al flink wat vrouwelijk talent.
Dat wil niet zeggen dat er niets te verbeteren valt. Bosklopper wijst erop dat het in de filmwereld lastiger is om aan de bak te blijven dan te komen. Dat Nederlandse vrouwen, zodra ze een gezin krijgen, doorgaans minder gaan werken, helpt dan niet. Ook is het moeilijker door te dringen in de meer prestigieuze secties van filmfestivals als Cannes waardoor vrouwen zich minder goed kunnen profileren.
Cliché
De Filmkrant publiceerde afgelopen jaar een onderzoek over 2015 van filmjournalist Karin Wolfs. Daaruit bleek dat de vrouw in de film als slachtoffer een hardnekkig cliché is, waar vrouwelijke filmmakers zelf ook vaak aan bijdragen.
Scenaristes en regisseuses maken regelmatig films die worden gezien als 'typisch vrouwelijk', aldus Bosklopper. 'Die spelen zich af in een kleine cirkel, gaan over persoonlijke emoties. Over een vrouw die verlaten is door haar man, of moet zorgen voor een moeder met alzheimer.'
Niets ten nadele van dat soort films, maar vrouwen mogen wel wat minder bescheiden zijn in hun onderwerpkeuze, vindt ze. Natuurlijk moeten ze bijdehanter zijn in onderhandelingen over salaris en budget, 'vuile handen durven maken', maar dan moeten ze ook grotere projecten aanpakken. Al moeten ze dat wel zelf willen. Als Bosklopper iets heeft geleerd in de afgelopen 25 jaar, is dat regisseurs en zeker die van auteursfilms, alleen iets kunnen maken wat echt uit henzelf komt.
'Vroeger had ik nog de illusie dat ik filmmakers iets kon opleggen. Dat is wel voorbij.'
Onderzoek
Het Nederlands Filmfonds deed onderzoek naar de man-vrouwverhoudingen in de Nederlandse filmwereld als onderdeel van een Europese campagne van Eurimages om meer diversiteit te bewerkstelligen. Het Filmfonds heeft over de afgelopen vijf jaar de cijfers in kaart gebracht (zie inzet). Vaak werken meerdere producenten aan een film. De cijfers zijn gebaseerd op degenen die de aanvraag hebben ondertekend.
