Waarom emigreren de boeren?

Ook de thematische aanpak past in de tijd: wonen bij de boer, met gegarandeerd vrij uitzicht van maar liefst één kilometer.

Wie zich aanmeldt, krijgt de kous op de kop. Het bouwbord is namelijk kunst. Het is gemaakt voor de film De uitbreiding van polder Mastenbroek (2004), een van de mooiste werken van Sjaak Langenberg (1968) tot nog toe. Langenberg legt zich sinds tien jaar toe op kunst in de openbare ruimte. Museum Jan Cunen biedt hem een overzichtsexpositie.

De film over de polder Mastenbroek, een opdracht van de provincie Overijssel, is een mengeling van liefdevol portret en absurdistische actie. Langenberg verbaast zich erover dat de boeren, die al generaties in de polder wonen, zo passief reageren op de verwoestende werking van de oprukkende stad en draait in zijn film de werkelijkheid om. Waarom zouden de boeren niet zelf bouwprojecten initiëren die het landschap respecteren? Waarom moeten alleen boeren emigreren? De bouwprojecten zijn voor de film bedacht, maar de kiem van opstandigheid is gelegd. Of, zoals Langenberg het zegt, ‘hopelijk wordt het gedachtengoed na de film verder gebracht.’

Vaak infiltreert Langenberg in stedenbouwkundige processen. Zoals het bos uit de film De Noorderlingen van Alex van Warmerdam de enige plek is om te dromen, zo bouwde Langenberg voor de nieuwbouwwijk Houten-Zuid een duinlandschap met schelpen en helmgras om te spelen en te recreëren (Saudade, 2007).

Maar Langenberg zit niet vast aan vorm of onderwerp. Ook het dagelijks nieuws houdt hem bezig. Om de afstand tussen televisie en huiskamer te verkleinen, nodigde hij ooit Philip Freriks uit om het nieuws voor te dragen, gezeten in het intieme interieur van een Bijlmergezin. De nabijheid van mensen van vlees en bloed maakte Freriks nerveuzer dan ooit.

Voor de tentoonstelling heeft Langenberg zijn projecten, die vaak plaats- en tijdgebonden zijn, gedocumenteerd in artikelen, foto’s, televisie- en radiofragmenten. Het is verbazingwekkend hoe vaak Langenberg de pers weet te halen. En dat is precies waar Langenberg op uit is. Hij wil mensen oproepen tot betrokkenheid en zelfredzaamheid, en grootschalige en anonieme processen weer menselijke proporties geven.