Waar let een echte kunstverzamelaar op?

Woensdag begint de Art Rotterdam Week, met een keur aan kunstbeurzen, open ateliers en speciale exposities door de hele stad. Vier kunstkopers over hun drijfveren. ‘Het mag ook gewoon mooi zijn.’

Je pikt ze er zo uit, de verzamelaars die op een kunstbeurs of in een galerie op het punt staan toe te slaan. Ze sluiten zich af van het gezellige ­gekeuvel om zich heen. Ze draaien ­bedachtzaam om het object van hun begeerte – ze nemen afstand, komen weer dichterbij.

Soms proberen ze nog verstandig te zijn. Gaan een kop koffie drinken, of een rondje lopen. Maar als het echt kriebelt, leidt dat slechts tot méér ­onrust – wat als een ander je intussen te snel af is? Wie aan de bubbels gaat, erkent dat er eigenlijk geen weg terug meer is.

Maar ja, het is toch weer een fors ­bedrag. En ze hadden zich toch voorgenomen deze keer de hand op de knip te houden? Bovendien, waar moet het hangen? Er is al lang geen plek meer vrij in huis. Dat probleem kenmerkt nu net de ware verzamelaar. Die heeft meer kunst dan muren.

‘Kunst is ofwel onze passie, ofwel onze verslaving, maar ik weet niet welke. Waarschijnlijk beide’, is de ­ gevleugelde uitspraak van Eli Broad, een van de grootste Amerikaanse ­verzamelaars met een knots van een privémuseum in Los Angeles. Of je budget nu groot of klein is, het gevoel is herkenbaar.

Kijken

Goede verzamelaars hebben hun huiswerk gedaan. Ze staan open voor nieuwe ontdekkingen, maar ze weten ook welke galeries en kunstenaars ze interessant vinden. Ze hebben besef van prijzen – en maken zich geen illusies over de waardevastheid.

Kunst gaat over kijken, kijken en nog eens kijken. Verzamelaars schiften wat ze wel en niet aanspreekt – het meeste valt sowieso af. Wat herinner je je de volgende dag?

En de verzamelaars van hedendaagse kunst weten waar ze het voor doen. Je koopt niet iets voor boven de bank, je krijgt er een wereld bij. Door de kunstenaars persoonlijk te leren kennen, te blijven volgen, door hun atelier te bezoeken. Dat laatste vinden de meeste verzamelaars nog wel het aller-, allermooiste. Op het gevaar af, natuurlijk, dat je daar in het atelier een werk in wording ziet dat je ongelofelijk hebberig maakt.

Casper van der Kruk (58), Amsterdam
Beheerder van een appartementen-, winkel- en kantorencomplex

Casper van der Kruk moet nog tot 2020 wachten tot hij een ­recentelijk gekochte sculptuur van de Franse kunstenaar ­Marguerite Humeau in huis heeft. Het gaat eerst naar het New Museum in New York, de Hamburger Kunsthalle, Centre ­Pompidou in Parijs en het Museion in Bolzano.

Museum Kade en het Catharijneconvent hebben weer werken terugbezorgd – ze staan nog in bubbeltjesfolie in de gang. Een groot doek is uitgeleend aan Krakau. Van der Kruk, haast verontschuldigend: ‘Nou ja, ik heb toch niet de ruimte om alles een plek te geven, dus het komt ergens wel goed uit.’

Hij begon in 2003 met verzamelen, nadat de nieuwsgierigheid naar een galerie het won van de drempelvrees. Toen hij in 2007 naar de gerenommeerde kunstbeurs Frieze in Londen ging, voelde dat als ‘een hemels paradijs’. ‘Het was ook een ontgroening. Ik had geen flauw benul van prijzen. Een grote foto van Andreas Gursky bleek 460 duizend pond te kosten. Ik dacht nog dat ik het verkeerd verstond. Nou ja, dat is ver boven mijn budget.’

Sindsdien ging het hard. Van der Kruk ging zelfs kunst­geschiedenis studeren. ‘Dat verdiept het plezier van het kijken, het leggen van verbanden.’ Hij gaat internationale beurzen en eindexamenexposities af en op atelierbezoek (‘superleuk’).

Wat is de rode draad in zijn collectie? ‘Geen idee. Ik koop ­fotografie, schilderkunst, video, installaties. Ik koop als het me prikkelt, raakt, uitdaagt, als ik het niet meteen begrijp, als ik er onrustig van word. Dan wil ik het heel graag in huis hebben. Soms is het een impuls, soms spookt het eerst een jaar door mijn hoofd. Kunstenaar Klaas Kloosterboer zei tegen me: ­kopen van kunst is ook een creatieve daad.’

Jan van den Enk (60), Rotterdam
Groenadviseur bij de gemeente Rotterdam

Alleen al in het halletje van Jan van den Enk hangen zeventien schilderijen, tekeningen en litho’s – de tientallen werken in het trapgat nog niet meegerekend. Tegen een muurtje in de keuken hangen dertig geschilderde en getekende vogels. ‘Dat maakt me vrolijk.’ Recht ertegenover: tomaten, rode kolen en andere lekkernijen. ‘Dat past bij de sfeer van lekker eten en drinken met vrienden.’

Zijn dubbele arbeiderswoning in Delfshaven oogt als een 19de-eeuwse salon – geen hoekje of gaatje is onbenut gebleven. Van olieverf naar prints, van sculpturen naar foto’s. Veel ­figuratief werk, maar ook abstract, op sfeer en thema samen­gebracht. ‘Als bezoek onrustig wordt, zeg ik: joh, ga zitten, dan houdt het vanzelf op te bewegen.’

Tegen de zeshonderd werken heeft Van den Enk verzameld. ‘Ik doe het gewoon van mijn ambtenarensalaris, al scheelt het dat ik geen reiziger ben. Ik maak één keer per jaar een stedentrip. Al voor een paar honderd euro kun je een origineel werk kopen, zeker van jonge kunstenaars. En met galeries kun je ­altijd een betalingsregeling treffen.’

Zijn weekends zitten meestal stampvol. Het is hard werken als je liefst alle exposities in de Rotterdamse galeries wil zien. ‘Dat vind ik ook knetterleuk. Op openingen is het ­altijd gezellig, maar ik wil altijd eerst goed en geconcentreerd kijken.’

Van den Enk koopt ‘emoties’. ‘Meestal heb ik meteen een klik.’ Laat je niet imponeren of afschrikken door de kunst­wereld, is zijn advies aan de keukentafel. ‘Jouw mening doet er toe. Kijk zélf, laat het binnenkomen. Het gaat niet om mooi, want op mooi kun je uitgekeken raken. Het moet ontroeren. Kijk, ook van die geschilderde rode kool gaat spanning, iets dreigends uit.’

Jasper Preijde (29), Den Haag
Werktuigbouwkundig ingenieur bij VIRO

Jasper Preijde heeft nog lege muren, maar dat lijkt een kwestie van tijd. Het verzamelvirus heeft hem en zijn vriend Richard in zijn greep. Wat er zo verslavend aan is? ‘Je koopt in feite een stukje van de kunstenaar. En daarvan maak je je eigen ding. Het is de gunfactor. Je gunt het ­jezelf, de galerie en de maker.’

Ingetogen is het kleine, onge­titelde werk van Sam Lock. De Brit maakte het op een oud boekomslag. ‘Het is een onvolmaakte cirkel, ­intuïtief maar toch bedachtzaam ­gemaakt. Compleet anders dan het perfecte Instagram-leven dat iedereen aan de wereld laat zien.’

Tegenover de bank hangt een ­monumentaal werk van de jonge Italiaanse kunstenaar Mattia Papp, onlangs afgestudeerd aan de Haagse academie. Santo Spirito’s Wall nr 3 (1,90 bij 1,10 meter) is geïnspireerd op een verweerde, beschimmelde kerkmuur in Florence. Een houten paneel gaat verborgen achter pigmenten, beton en hars. ‘Het is rauw, gemaakt in één stroom van bewustzijn’, analyseert Preijde. ‘Ik houd van dat ruwe, van het materiaal, de energie.’

Het werk van Sam Lock was liefde op het eerste gezicht. Over Mattia Papp moest hij langer nadenken, ook vanwege het formaat en de prijs. ‘Ik heb het samen met mijn vriend op ­afbetaling gekocht na een paar dagen wikken en wegen.’

Ze willen een brede collectie opbouwen; ook video en fotografie. ‘Qua ­muziek heb ik een brede interesse, van techno tot klassiek. Zo divers is het ook met kunst. Wat je koopt, moet iets over jezelf zeggen. Ik ben nogal druk, terwijl de kunst in huis rust, ­bezinning en reflectie geeft.’ Lachend: ‘Soms zegt mijn vriend: joh Jas, doe niet zo ­ongelofelijk intellec­tueel. Het mag ook gewoon mooi zijn.’

Julia Mullié (24) en Nick Terra (29), Amsterdam
Kunsthistoricus en directeur van Galerie Fons Welters

De bovenwoning van Julia Mullié en Nick Terra in de Jordaan heeft wel iets weg van een kunstruimte. Pontificaal in de woonkamer staat de installatie Interior Biomorphic Attachment van Olga Balema – een groot, ruimtelijk werk waar je niet zomaar omheen kunt. Het is een stalen constructie waartussen een met geel latex ­beschilderd stuk foam is bevestigd.

De twee kunsthistorici hebben een ‘gevorderde’ smaak, zou je kunnen zeggen. Niet figuratief, eerder ­conceptueel. Toch vinden ze het moeilijk hun collectie, die bestaat uit een stuk of vijftig unieke werken, te duiden. ‘We ­hebben geen vaste criteria’, zegt Julia Mullié. ‘Wel proberen we van elke kunstenaar minstens drie werken te kopen. Zo vorm je ensembles. En als je tien verschillende kunstwerken in huis hebt, zegt het elfde werk toch weer iets over de vorige tien.’

Ten onrechte wordt de kunst­wereld vaak gezien als een rijke, ­elitaire bovenlaag die peperdure schilderijen koopt als investering en om zichzelf te profileren, zegt Mullié. ‘Ik zie het niet als een investering, dat is in veel gevallen onzin. Je moet je ­realiseren dat de meeste werken ­minder waard zijn geworden zodra ze de galerie uit zijn. Net als een auto die bij de dealer wegrijdt.’ Op hun ­verlanglijstje staan nog zeker tien tot twintig namen. Vaak is het even doorsparen. ‘We gaan eigenlijk nooit op reis, ­behalve voor ons werk’, zegt Terra.

Kunst kopen is een kwestie van veel zien. En gewoon durven te vragen wat iets kost. ‘Zo bouw je een databank op in je hoofd’, zegt Terra. ‘Als je een keer echt iets wilt kopen, heb je veel meer gevoel voor wat het waard is.’ Vertrouw op je eigen smaak en voorkeur, zegt Julia Mullié. ‘Laat je niet opjutten op een kunstbeurs. Zoek niet alleen bevestiging bij anderen.