‘Vrouwen van veertig-plus zijn niet saai en lelijk, ze zijn heldhaftig en ongelooflijk’

Welk boek bent u aan het lezen?

‘Ik ploeter door het werk van Jordan B. Peterson. De ironie van praten en schrijven over feminisme is dat wanneer je optreedt voor publiek meestal bij de derde vraag iemand zijn hand opsteekt en vraagt: ‘Hoe zit het met de man?’ Mijn antwoord was altijd: ‘Ik ben een feminist, ik ben gespecialiseerd in vrouwen, laat mannen het zelf uitzoeken.’ Maar ik ben ouder en milder geworden. En ik zie dat het moeilijk is voor jonge mannen want er is geen opwinding over man-zijn. Terwijl Beyoncé albums maakt over vrouwen.

‘Ik ben nu van plan een boek voor mannen te schrijven, een mannelijke equivalent van mijn eerdere How to Be a Woman uit 2011. Waarbij ik gereedschappen uit het feminisme gebruik om mannen te helpen. Ter voorbereiding verdiep ik me in Peterson zodat ik weet waaruit de beschikbare informatie voor mannen bestaat.’

En wat vindt u ervan?

‘Zijn advies is vrij slecht. En hij zeurt veel over hoe zwaar het is om Jordan B. Peterson te zijn. Kom op, man!

‘Hij denkt dat mannen zich weer krachtig gaan voelen als ze mannelijker worden. Maar dat is juist wat hen kapotmaakt. De mannen die ik spreek zeggen dat ze ze zich emotioneel geïsoleerd voelen omdat ze niet over hun gevoelens kunnen praten. Dat blijkt ook uit de cijfers. Zelfmoord is de meest voorkomende doodsoorzaak voor mannen onder 50. En ze krijgen geen eerlijk deel van de voogdij bij een scheiding. Het patriarchaat is voor zowel vrouwen als mannen een vijand.’

U schreef How to Be a Woman in 2011 toen u 36 jaar was, nu bent u 46 en schreef u in het onlangs verschenen More Than a Woman: ‘Een middelbare vrouw is niet gewoon een vrouw meer, je moet méér dan ‘een vrouw’ worden.’

‘In How to Be a Woman beschreef ik de jaren van een vrouw van 13 tot 32. Over adolescentie, masturbatie, mislukte liefdesaffaires, banen, foute mannen, trouwen en kinderen krijgen. Ik dacht toen dat ik alles had meegemaakt en dat ik zou gaan genieten van mijn fantastische leven en zou gaan lunchen met vrienden. Maar zodra je de middelbare leeftijd bereikt, zie je in dat toen je jonger was alle problemen over jou gingen. Maar dat nu al je problemen gaan over iedereen om je heen: je kinderen, je bejaarde ouders, je vrienden die gaan scheiden. En als middelbare vrouw ben jij de persoon aan wie ze hulp vragen.’

U werd na uw eerste boek een feministisch rolmodel. Hoe verklaart u dat uw ‘funny feminism’ zo’n hit werd?

‘Tien jaar geleden had ik het gevoel dat ik de enige was die wat om feminisme gaf. Feministen werden ‘femi-nazi’s’ genoemd. Onlangs zag ik de documentaire over Britney Spears en realiseerde ik me weer hoe giftig de eerste tien jaar van deze eeuw waren voor vrouwen: hyper-geseksualiseerd, strakke en blote kleding, dun-zijn als schoonheidsideaal en verschrikkelijke taal. Ik wilde iets schrijven dat vriendelijk was voor vrouwen, omdat ik dat nergens zag, ook niet in vrouwenbladen.

‘Als je je lezers advies probeert te geven, ben je het aan hen verplicht om het zo grappig mogelijk te maken. Je wilt je vrienden geen boek geven en dat ze later zeggen: bedankt, maar het was echt saai.’

Heeft u het feminisme van huis uit meegekregen?

‘Nee, mijn ouders waren ongelooflijk seksistisch. Ze waren hippies, en een hippie-ding was blijkbaar dat de vrouw blootvoets zwanger in de keuken stond en de man kon gaan waar hij wilde. Mijn moeder baarde acht kinderen. De enige reden dat we met zoveel waren, was omdat ze jongens wilden en dat eerst niet lukte. Ik was de oudste. De meisjes moesten koken, op de kinderen passen en schoonmaken. De jongens hoefden alleen de vuilnisbak te legen. Nee, er was geen feminisme in dat huis.’

Uw advies aan de werkende vrouw is: trouw niet met een lul.

‘Maar al te vaak trouwen vrouwen met hun eigen glazen plafond, zo schrijf ik ook in mijn boek. Ik zie het bij mijn vrienden: de vrouwen met een carrière hebben een man die minstens de helft van het huishouden en de zorg voor de kinderen doet. En andersom.’

Uw boek is geestig maar ook hartverscheurend als u schrijft over de eetstoornis van uw dochter. Was dat moeilijk op papier te zetten?

‘Ze is vier jaar ziek geweest, van haar 11de tot haar 15de, maar ze is nu volledig hersteld en geniet als 18-jarige van haar tienerjaren. Zij wilde dat ik erover schreef. Jonge vrouwen praten op sociale media open met elkaar over eetstoornissen en psychische aandoeningen, zonder schaamte, zonder stigma. Het is mijn generatie die is grootgebracht met de gedachte dat het een geheim zou moeten zijn, dat het een schande is.’

‘Toen ze ziek werd, las ik alles wat er te lezen viel, maar niets gaf me de informatie die ik nodig had. En daarnaast las ik geen enkel verhaal met een happy end. De kans is klein dat je kind volledig herstelt van een eetstoornis maar je hebt als ouder die hoop wel nodig.’

Uw dochter deed drie zelfmoordpogingen. Wat had u vanaf het begin willen weten?

‘Dat wanneer een kind iets fysieks begint te doen – zoals zichzelf snijden, pillen slikken, stoppen met eten – ze nog steeds communiceren. Dat ís communicatie. Ze vertellen je dat ze ongelukkig zijn, de reden dat ze het fysiek doen, is omdat ze het niet tegen je kunnen zeggen. Het belangrijkste dat ik heb geleerd, is om niet bang te zijn voor verdriet. Vroeger zei ik: ‘Kom op, het komt wel goed, drink een kopje thee.’ Nu zeg ik tegen mensen die verdrietig zijn: ‘Je bent verdrietig, dat spijt me zo, vertel me erover.’

‘Ik had een heel boek over eetstoornissen kunnen schrijven maar in More Than a Woman laat ik uur voor uur zien wat een vrouw allemaal moet doen op één dag. Ik heb er nu dus een paar hoofdstukken aan gewijd. Want als je als middelbare vrouw te maken krijgt met een kind met een eetstoornis, spelen ook nog steeds al die andere dingen: zorgen voor je partner, voor je ouders, voor je andere kind, het huishouden en je normale werk. Het is slechts een onderdeel van een erg drukke dag. Ik had het geluk dat ik thuis kon werken, een ondersteunende man heb en er geld tegenaan kon gooien. Maar ik heb ook alleenstaande moeders op de afdeling van mijn dochter ontmoet.’

U schreef in die jaren columns voor The Times, tv-series en boeken. Moest u daarnaast ook nog voor uw ouders zorgen? U schrijft dat in het Verenigd Koninkrijk 86 procent van de ‘sandwich zorg’ – zorg voor zowel kinderen als bejaarde ouders – door vrouwen wordt gedaan.

‘Dat hoofdstuk heb ik voor mijn vrienden geschreven. Ik heb geen contact meer met mijn ouders. Geen van mijn broers en zussen praat nog met ze. Het komt erop neer dat mijn ouders nogal egoïstisch zijn. Als mensen je pijn blijven doen, is het fijn als volwassene te kunnen zeggen: deze relatie werkt niet. Ooit ga ik hier uitgebreid over schrijven, dat kan niet zolang ze leven. Ik zie veel volwassen kinderen in verziekte relaties met hun ouders. En de omgeving blijft maar zeggen: ‘Het zijn je ouders, je moet van ze houden’. Maar, nee, je hoeft niet van mensen te houden die je slecht behandelen. Net zoals je abortus kunt plegen, werk en kinderen kunt combineren zonder je schuldig te voelen, kun je ook besluiten om niet te praten met ouders die giftig zijn. Dat maakt je geen slecht persoon.’

Hoe voedt u uw dochters feministisch op?

‘Ik had al snel door: je kunt urenlang serieuze gesprekken met ze voeren maar ze luisteren toch niet, er blijft niets hangen. Het enige dat je kunt doen is zelf het goede voorbeeld geven.’

Uw conclusie is: de middelbare leeftijd is niet saai?

‘Allesbehalve, het is hoogdravend drama. De middelbare vrouwen die ik ontmoet na afloop van een optreden, cijferen zich vaak weg. Als ik vraag wat ze doen, antwoorden ze: ‘Praat niet met mij, ik ben saai en lelijk.’ Maar vrouwen van middelbare leeftijd zijn heldhaftig en ongelooflijk. Het zijn fucking helden.’

Hoe zit u er deze zomer bij?

‘We gaan een week met het gezin naar Wales en daarna naar Cornwall. In een huis met zwembad. Ik moest van tevoren wel liegen over de hond. Ik heb gezegd dat hij erg klein is, anders mochten we het niet huren. Als de eigenaar opduikt, zeg ik dat-ie enorm is gegroeid...’

Heikele kwesties, lastige vragen

De gevoeligheden van deze tijd leveren ook volop discussie op in de literaire wereld. We leggen onze geïnterviewde schrijvers wekelijks wat lastige vragen voor.

Wat te doen tegen de ontlezing?

‘Mijn ouders zijn gestoord maar één ding hebben ze goed gedaan. Onder hun bed hadden ze een koffer met klassiekers liggen, van Alice in Wonderland tot Anne van het Groene Huis. Voordat we konden lezen, zeiden ze steeds: ‘Nee, nee, je bent er nog niet aan toe.’ Die boeken werden zo een verboden schat en wij konden niet wachten met lezen. Alles is psychologie. Als tieners te horen zouden krijgen: je moet vijf bier per dag drinken, dan zouden ze geen drank willen. Datzelfde geldt voor lezen.

‘We gingen niet naar school maar kregen thuisonderwijs, maar mijn ouders hebben nooit één les gegeven, dus we verveelden ons en keken televisie – ik kan alle liedjes van Annie voor je meezingen. Boeken waren zo’n beetje het beste wat er was.’

Zou u uw werk laten lezen door een sensitivityreader?

‘Lastig. Ik ben tegen elke vorm van censuur. Tegelijkertijd wil ik niet dat mensen van streek raken. Laat de sensitivityreader een kort rapport schrijven dat je achterin afdrukt en waar gevoeligheden worden uitgelegd. Tien jaar geleden gebruikte ik in How to Be a Woman het n-woord, dat ging over het terugwinnen van het feminisme op dezelfde manier als rappers het n-woord hebben heroverd. Dat wordt nu gezien als een verkeerde analogie en ik zou het zelf niet meer zo schrijven.’

Gebruikt u ‘zij/hen’ in uw columns om te verwijzen naar non-binaire personen?

‘Natuurlijk, dat is beleefdheid. Mijn echte naam is niet Caitlin maar Catherine, toen ik 13 was, heb ik mijn naam veranderd. Het is precies hetzelfde met voornaamwoorden.’

Welk boek kan niet meer in deze tijd?

‘Nergens heb ik mooier over de liefde gelezen dan in Lolita, het is schitterend. Maar omdat Nabokov de liefde voor een kind beschrijft, een liefde die illegaal is, worden die mooie woorden nooit gedeclameerd, in toespraken gebruikt of op valentijnskaarten gedrukt. Draag Lolita nooit voor op een bruiloft, als je het feest niet wilt verpesten. Als schrijver begrijp ik niet dat Nabokov dat zo heeft gedaan, je doel is toch om gelezen te worden. Het is zo mooi maar zo fout. Maar, nee, een uitgever zou Lolita tegenwoordig niet meer publiceren.’