Virtueel wandelen door een Litouwse galerie mét Zwarte Zee

Net nog even een bezoekje gebracht aan de Kaunas Gallery in Kaunas, Litouwen. Ik bekeek er de tentoonstelling The Former Capital van fotograaf Rob Hornstra en schrijver Arnold van Bruggen, het eerste hoofdstuk van hun nieuwe project The Europeans. Sinds de expositie eind vorige week is geopend, zijn er al ruim vijfhonderd bezoekers geweest, lang niet slecht voor een middelgrote galerie in een uithoek van Europa. Het grote voordeel is dat ze ook midden in de nacht open zijn, en dat je er op elk moment van de dag vrouwen in traditioneel kostuum kunt horen zingen.

‘Heb je ook het steegje gevonden, dat naar de zee leidt?’, vraagt Hornstra door de telefoon. ‘Dat is een andere easteregg die erin verstopt zit.’ Verdraaid. Loop links om het gebouw heen en een smalle doorgang voert naar een plaatsje achter de galerie. Er hangt een foto uit The Sochi Project (2008-2014), het vorige project van Hornstra en Van Bruggen, over de stad Sotsji, ‘het Florida van Rusland’, die in korte tijd werd klaargestoomd voor de Olympische Winterspelen in 2014. Sotsji ligt aan de Zwarte Zee, vandaar dat je hier, midden in Litouwen, kunt uitkijken over een eindeloos stuk blauw.

‘We zijn een beetje losgegaan op de details’, zegt Hornstra, nog net niet verontschuldigend. Met ‘we’ bedoelt hij zichzelf, Van Bruggen en ontwerpbureau Kummer en Herrman. Ze stampten in een week tijd een virtuele versie van The Former Capital uit de grond. ‘De tentoonstelling zoals-ie had moeten zijn’, maar vanwege het coronavirus niet in het echt te bezoeken. Het resultaat is verbluffend. Bezoekers kunnen vanachter hun laptop (of telefoon) door de galerie lopen en elke foto aanklikken voor extra informatie. Op een tafeltje staan twee boeken uitgestald: een speciale en een budgeteditie van dit eerste hoofdstuk van het project, te koop in de winkel.

Niet alles verloopt vlekkeloos. Zo hebben Hornstra’s foto’s natuurlijk niet de kwaliteit die ze in het echt hebben. Zoom je in met een kartonnen 3D-brilletje, dan zie je slechts pixels. En soms willen bepaalde 3D-objecten niet laden. Wat zijn toch die geheimzinnige witte kolommen die uit de galeriemuren steken? Hornstra: ‘Dat horen zwarte, halfronde ramen te zijn. Probeer het over een half uur nog eens.’

Afgezien van de kinderziekten zijn Van Bruggen en Hornstra tevreden. En durven ze zelfs verder te dromen, voorbij de coronacrisis. ‘We kunnen dit ook beschouwen als een aanvulling op wat we al doen’, zegt Hornstra. ‘Je kunt hiermee een veel breder publiek bereiken dan het gangbare kunst- en fotografiepubliek.’

Zo democratisch mogelijk zijn, dat is altijd het uitgangspunt geweest van hun werk. In de zoektocht naar een zo groot mogelijk bereik buiten die relatief kleine kunstwereld bewandelden ze regelmatig nieuwe wegen. Voor The Sochi Project tuigden ze een systeem van crowdfunding op, een destijds nog vrij onbekende manier om geld in te zamelen bij een divers publiek, dat gedeelten van het project kon adopteren. Publicaties waren er in verschillende soorten en maten: van dik en duur tot goedkope, op krantenpapier gedrukte uitgaven.

Ook voor The Europeans hebben ze zoiets bedacht. Mensen kunnen verschillende thema’s adopteren, zoals nu The Former Capital en over een tijdje Black Country, over voormalige industriegebieden. Elk thema wordt in eerste instantie gepresenteerd in de regio waar de foto’s en verhalen vandaan komen. ‘We willen een dialoog met de mensen daar’, zegt Hornstra. ‘We verwerken hun reacties, werken samen met lokale kranten en tentoonstellingsruimten. Pas dáárna wordt het eventueel gepresenteerd in chique fotogaleries.’

Wellicht wordt de digitale tentoonstellingsruimte wel een nieuw onderdeel van hun publieksstrategie. Afgezien van alle narigheid die het coronavirus met zich meebrengt, zegt Hornstra, ‘dwingt zo’n crisis je tot anders werken en anders denken. Sommige dingen kunnen nu niet, maar het heeft geen zin om daarbij stil te staan. Je moet kijken naar wat er nog wél kan en dat moet je gaan doen.’