Vermeer en Sissy
Misschien moeten we niet te veel verlangen van de critici. De werkdruk is wel eens een beetje te veel, vooral voor degenen die schrijven over musicals: 'Het kan niet de bedoeling zijn reikhalzend uit te zien naar de dood van de heldin, maar mij overkwam dat gevoel.' (Henk van Gelder...
'Op een gegeven moment denk je: man, zeur niet, steek dat mens toch een vijl door het hart! Bij mij drong die gedachte zich ook op.' (Ruud Meijer over Elisabeth).
'Nu betekent happy end vooral. . . gelukkig dat het afgelopen is.' (Patrick van den Hanenberg over Oliver).
Toch zou de consument af en toe gebaat zijn bij nog wat meer informatie van de krant. Zo zou ik graag een toelichting krijgen op de gewoonte van sommige kunstredacties om een kritisch oordeel uit te drukken in plussen, minnen, sterren en ballen.
Het systeem moet overgewaaid zijn uit de Consumentengids, of uit de Autokampioen. De ANWB en de Consumentenbond onderbouwen hun oordeel echter met uitgebreide testresultaten en publiceren royaal de criteria waaraan trekhaken en strijkijzers dienen te voldoen. De kunstredacties daarentegen houden de criteria van hun Grote Kunst Test geheim, zodat niet duidelijk is waar al die sterren (Algemeen Dagblad) en ballen (NRC Handelsblad) precies voor staan.
Vooral in het geval van opera en musical is het raadselachtig hoe één simpel symbool een oordeel kan bevatten over compositie, verhaal, teksten, enscenering, uitvoering, interpretatie, choreografie, toneelbeeld, licht, en eventueel vertaling. Uiteraard brengen de kranten ook recensies over de voorstelling, maar veel samenhang valt er tussen recensie en het aantal sterren of ballen niet te ontdekken.
Henk van Gelders recensie van de musical Elisabeth werd in het ballenoverzicht van de NRC als volgt samengevat: 'Epigonisme kenmerkt deze musical. Alles lijkt afgekeken van de grote voorbeelden (. . .) Van de inhoud moet deze Elisabeth het dus niet hebben. Wel van de enscenering die ronduit verbluffend is. Wat hier aan theatertechniek ten beste wordt gegeven, overtreft alles wat Van den Ende tot dusver in Nederland heeft laten zien. Pia Douwes zingt en speelt met warmte en intimiteit, maar ook strak en volumineus.' Score: twee ballen van de vijf. 'Matig' dus, volgens de NRC.
Vergelijk dat eens met de vier ballen ('aanbevolen') voor de opera Writing to Vermeer. Kasper Jansen schreef een heel gedegen recensie, met veel achtergrondinformatie, maar hij was voorzichtig met zijn oordeel. Als toelichting op de ballen drukte de krant deze samenvatting af: 'De voorstelling is alles tegelijk: een deconstructie van Vermeerschilderijen en een constructie van nieuwe Vermeers, de terugkeer van het tableau vivant (. . .) een multi-media presentatie van de Delftse VVV. (. . .) Het collage-karakter van libretto en enscenering weerspiegelt zich in de muziek van Louis Andriessen (. . .) Wat Writing to Vermeer exact zegt over Vermeer en zijn kunst is mij vooralsnog onduidelijk.'
Ik vind dit verwarrend. Liet ik mij door de ballen leiden, dan koos ik voor de opera. Maar afgaande op de beschrijving lijkt Elisabeth me aantrekkelijker. Om helderheid te scheppen in de symbolenwereld heb ik daarom in de afgelopen dagen alle kritieken van recente producties gelezen en geanalyseerd; ik heb de oordelen uitgesplitst, de deelresultaten onderling vergeleken, bij elkaar opgeteld, gemiddeld, afgetopt, gecorrigeerd voor statistische vertekening en uitgezet in een matrix. Uit het resultaat blijkt dat er een wereld van verschil ligt tussen de vier sterren voor Oliver en de vier ballen voor Vermeer.
Is het niet mogelijk om in de geest van de Consumentenbond één keer per week of maand in plaats van die malle ballen een uitgebreid overzicht te publiceren van alle beoordelingen? Uitgesplitst naar alle deelprestaties? Volgens duidelijk aangegeven criteria? Ik stel mijn matrix kosteloos ter beschikking.
