Van kanonnenvoer tot Oscar: waarom zwarte personages in horrorfilms niet automatisch meer als eerste doodgaan

Ieder filmgenre kent zijn eigen wetten en bij horror is het niet anders. Liefhebbers van al die slasherfilms kennen de wetten uit hun hoofd, en anders kunnen ze wel terecht bij de zesdelige Scream-reeks (1996-2023) waar op metaniveau met die regels wordt gespeeld: ‘Je zult deze film niet overleven als je zegt: ‘Ben zo terug’, ‘Hallo?’ of ‘Wie is daar?’

Eén wet ontbreekt er in dat Scream-universum, en omdat Amerikanen alles altijd afkorten luidt die regel: BGDF. Als in: Black Guy Dies First. Het zwarte personage gaat er als eerste aan. Dat is haast een volkswijsheid.

Mede door het succes van de psychologische horrorfilms van de zwarte Amerikaanse regisseur Jordan Peele (Get Out, 2017; US, 2019; Nope, 2022) besloot het schrijversduo Robin Coleman (universitair docent communicatie) en Mark Harris (filmjournalist) de rol van zwarte acteurs binnen het horrorgenre te evalueren. Dat deden ze al eens in de documentaire Horror Noire (2019), en zojuist verscheen hun boek The Black Guy Dies First – Black Horror Cinema from Fodder to Oscar.

Kampioen doodgaan

Die ondertitel laat zich aldus vertalen: van kanonnenvoer tot aan een Oscar. En dat klopt aardig, want Jordan Peele won voor Get Out het beeldje voor beste oorspronkelijke scenario. Een lange weg, blijkt wel uit dit losjes geschreven, fraai geïllustreerde boek, vol inzichtelijke lijstjes ook. De uitkomst luidt: circa 45 procent.

Na het bestuderen van duizend horrorfilms met vijftienhonderd personages gespeeld door zwarte acteurs, trekken de auteurs de conclusie dat bijna de helft de film niet overleeft. Soms al na een minuut of vijf, nog voordat het publiek de kans kreeg om zich met hen te identificeren: kanonnenvoer.

Kampioen doodgaan op het witte doek is de zwarte cultacteur Tony Todd: 24 voortijdige eindes. De eerste keer liet hij het leven in de remake van de George A. Romero’s zombieklassieker Night of the Living Dead (1990), zijn recentste sterfscène was die in Tales from the Hood 3 (2020).

De slasherreeks Candyman (1992-2021) overleefde Todd weer wel – daarin speelt hij dan ook zelf de hoofdrol van mythische moordenaar met een haak op de plek waar ooit zijn onderarm zat.

Ingezet als joker

Juist door het kiezen van een tamelijk obscure invalshoek hebben de auteurs een manier gevonden om aan procesbeschrijving te doen. Ze tonen aan dat ook in Hollywood, zelfs in Hollywood, en wat daar allemaal ver onder bungelt, de zwarte (racistische) stereotypen langzaamaan verdwijnen.

Ze beginnen hun verhaal in 1968. Sidney Poitier is dan al wel een gearriveerd karakteracteur, maar veel van zijn zwarte collega’s moeten het doen met bijrolletjes als boef of worden letterlijk ingezet als joker voor de comic relief – die gulle lach van ontspanning binnen een serieus verhaal.

Zo onderscheiden ze door het overwegend witte Hollywood bedachte zwarte archetypen als de medicijnman, de zwarte verleidster, de hosselaar, of de zich opofferende heroïsche figuur die zijn ‘baas’ redt.

Goed voorbeeld van die laatste categorie is acteur Scatman Crothers in The Shining (1980). Als aimabele oudere heer schiet hij het jongetje Danny en diens moeder Wendy te hulp, maar hij eindigt met de bijl van Jack Nicholson in zijn voorhoofd.

Black guy dies first.

Saillant detail: in het oorspronkelijke boek van Stephen King sterft hij geenszins. Maar voor de film vond Stanley Kubrick het beter zo: ‘Het is nu eenmaal horror.’ Vandaag zou dat in de bios tot een opstand leiden, vermoeden de schrijvers, want Scatman had zijn dood ‘niet verdiend’ – hij was geen slechterik, hij was juist de goodguy, dat gaat niet zomaar meer.

Of dat helemaal waar is blijft even de vraag, maar het is een grappige gedachte.

Kassa! Heel Hollywood om

Zoals deze hele culturele studie plezier uitademt tussen alle sociologische context door. Ze laat zien hoe de vernieuwende Jordan Peele als filmmaker zijn artistieke vrijheid vond en daar een breed, gemengd publiek (opbrengst Get Out wereldwijd: 256 miljoen dollar) mee wist te bereiken.

Kassa! Heel Hollywood om. Met dank aan zwarte wegbereiders als Pam Grier (zes keer dood op film), Samuel L. Jackson (acht keer dood) en de reeds genoemde Tony Todd (twee keer Lifetime Achievement Award van het jaarlijkse horrorfestival in New York voor zijn 250 film- en tv-rollen).