Van Assepoester valt geen feministisch boegbeeld te maken

Het was natuurlijk de bedoeling dat de baljurk van Assepoester/Cinderella de tongen zou losmaken. Regisseur Kenneth Branagh had vast niet verwacht dat het na de trailer van zijn langverwachte Assepoesterfilm vooral over één ding zou gaan: de taille van actrice Lily James. Zo ieniemienie, dat moest wel photoshop zijn, fulmineerden bezorgde moeders/radicale feministen (kies zelf) op internet. Nietes, reageerden Branagh en James. Puur natuur. Nou ja, met behulp van een korset dan, waardoor James op draaidagen alleen maar vloeibaar voedsel kon eten. Het maakt het signaal voor prepubers met puppyvet niet veel beter.

Hoe dan ook: balen voor Branagh dat hij onder vuur komt te liggen van de feministen. Juist omdat hij zijn nieuwe versie van Assepoester probeert te verkopen als 'minder seksistisch' dan het origineel uit 1950. Hij wilde het sprookje over het zachtaardige meisje dat wordt mishandeld door haar stiefmoeder en -zussen en vervolgens met behulp van een peetmoeder, een mooie jurk en een glazen muiltje het hart van de prins steelt, relevant maken voor nu.

'Echte acteurs'

Cinderella is een van de vele Disneyklassiekers die de komende tijd een moderne 'live action'-versie krijgt, met echte acteurs dus. Eerder werd Alice in Wonderland al verfilmd, met Johnny Depp als Mad Hatter, en kreeg de boze fee uit Doornroosje, Maleficent, een eigen film; aan Jungle Book (met Bill Murray en Scarlett Johansson), Belle en het Beest (Emma Watson) en Dumbo wordt gewerkt. Oude, goedwerkende formules recyclen: het is een risicoloze vorm van filmmaken waar grote studio's dol op zijn. Cinderella is een voor de hand liggende keuze: alleen al met de merchandising verdient Disney goud geld aan de prinsessen, en na Elsa uit Frozen is het Assepoester die daarbij het meeste geld in het laatje brengt.

Bovendien kun je op de twee meest memorabele momenten van de film, met de technieken van nu, visueel lekker uitpakken en dat gebeurt dan ook. Als de peetmoeder (Helena Bonham Carter) een pompoen omtovert in een koets, muizen in paarden en hagedissen in koetsiers, maken de computereffecten dat dit met recht de moeder aller make-overs is. Even heerlijk is het bal, met Assepoester en haar jurk als stralend middelpunt. Bij Branagh een feest van extreme, ruisende hoepelrokken in snoepkleurtjes. De vormgeving maakt het een droomfeest, alsof je verzuipt in een berg suikergoed.

Maar gewoon simpelweg een lekkere nieuwe versie maken van een oude film is niet voldoende. Wat 65 jaar geleden werkte, kan nu hopeloos ouderwets zijn. En daar schuilt het grote dilemma bij dit soort remakes: wanneer gaat nostalgie over in gedateerd? Hoe moderniseer je een klassieker zonder de elementen die de film zo geliefd maken te ondermijnen?

Ook bij Cinderella is dat problematisch. Meisjes die passief afwachten totdat een prins langsgaloppeert op een wit paard - het is juist de verhaallijn waarvan Disney de afgelopen jaren afstand heeft genomen. De nieuwe prinsesjes uit hun films zijn geen hulpeloze tuttebellen meer die zich laten insnoeren. Het zijn stoere meisjes, die hoe langer hoe meer zelf het heft in handen nemen, in films als Princess and the Frog, Brave en Frozen.

Om ook Assepoester wat meer pit te geven, zorgen Branagh en scenarist Paul Weisz ervoor dat Assepoester en haar prins elkaar al voor het bal ontmoeten; het is dus niet haar overdonderende schoonheid en overrompelende jurk waarmee zij het hart van de prins wint, maar haar persoonlijkheid.

Opvallend is hoe Branagh en Weisz de boze stiefmoeder neerzetten die Assepoester steeds de vuile klusjes laat opknappen: niet een eendimensionale bitch, maar een vrouw die wordt gekweld door een giftig mengsel van rouw en jaloezie. Een vrouw met ambitie, die probeert hogerop te komen in een maatschappij waarin ze maar weinig kansen krijgt. Cate Blanchett zet haar fantastisch vilein neer, met een ijzige oogopslag die extra nadruk krijgt door haar gifkleurige jurken.

Eigenlijk gun je haar - net als haar collega-boze-stiefmoeder Maleficent - een eigen film. Want ze is een stuk leuker dan die tuttige Assepoester zelf. Gehuld in maagdelijk lichtblauw blijft die maar glimlachen met haar parelwitte tanden. Krijgt ze restjes van een maaltijd, deelt ze die nog met haar muizenvriendjes. Als ze echt boos wordt over de manier waarop haar stiefmoeder en -zusjes haar behandelen, mompelt ze haar levensmotto nog eens voor zich uit: 'Wees vriendelijk, wees dapper'. Om zich vervolgens weer slaafs te onderwerpen aan hun tirannieke regime. 'Ze is gek', giechelen haar stiefzusjes - en geef ze eens ongelijk.

Lief blijven

Nee, dat minuscule middel is niet Assepoesters probleem (kleine meisjes zijn trouwens net eksters: die zijn waarschijnlijk te zeer afgeleid door die glitterende wolk van tule om dat te zien). Het probleem is dat Cinderella ondanks al die updates kinderen - meisjes in het bijzonder - nog steeds leert dat wie zich glimlachend als voetveeg laat behandelen, wie gescheld en getreiter superieur slikt, uiteindelijk in het leven het verste komt. Dat onrecht zichzelf wel oplost, zolang je maar lief blijft.

Het is een gedateerde moraal die onlosmakelijk met het verhaal is verbonden. Het is de reden dat van Assepoester geen feministisch boegbeeld valt te maken, al zou ze haar korset voor de ogen van de prins verbranden.

Maar moet dat dan, is de vraag. Je kunt deze Cinderella zien als een heerlijke sprookjeswereld, waarin een broodnodig pleidooi voor meer vriendelijkheid in de wereld is verpakt in onschuldige nostalgie. Of als een film met een onwenselijk voorbeeld voor kinderen van nu, die veel meer hebben aan rolmodellen met pit. Het antwoord hierop hangt uiteindelijk af van je eigen levensopvatting.

_{Cinderella Regie: Kenneth Branagh. MetLily James, Cate Blanchett, Richard Madden. 113 min., in 177 zalen.}