Van afrobeat uit Polen tot Thaise funk uit Kroatië: Europese muziek is grenzeloos

Een van de missies van ESNS is tegenwicht bieden aan Angelsaksisch muziekgeweld, dat sinds de uitvinding van rock-’n-roll de muziekmarkt domineert. Elk jaar wordt in dat kader een land of regio in de watten gelegd; vorig jaar Tsjechië en Slowakije en eerder al kwamen Portugal, Denemarken en Frankrijk voorbij.

Dit jaar breekt het festival met die traditie. Dat wil zeggen: deze editie staat de fictieve plek centraal die wordt bewoond door een brede waaier van Europeanen, met muziek die niet vast te pinnen valt binnen bestaande grenzen. De makers ervan hebben maling aan de heersende popcultuur en verkennen als moderne ontdekkingsreizigers liever de minder bewandelde paden.

Altin Gün bijvoorbeeld, de Amsterdams-Turkse band die Turkse psychedelische folk combineert met jarentachtig-synthpop. Of Arp Frique and Family, die Kaapverdische dansmuziek maakt met muzikanten uit de Surinaams-Nederlandse en Kaapverdische muziekscene. Of FlexFab en Ziller Bas, een Zwitserse dj en een Keniaanse rapper die een mix maken van Afrikaanse clubmuziek, dance en rap. En dan zijn er nog: Afrodelic, Malinese muziek uit Litouwen; Yin Yin, Thaise folklore uit Nederland; Ladaniva, reggae en Afrikaanse muziek uit Armenië; Las Karamba, salsa uit Spanje; en Nava, een Italiaans gezelschap dat experimentele Iraanse muziek maakt.

Allemaal Europeanen dus. Het oude continent laat een nieuw mondiaal geluid horen. En eigenlijk laat het nu pas horen wat Europese muziek altijd al geweest is. Veel van de genoemde muzikanten zijn migranten uit voormalige koloniën van die Europese landen. Hun muziek maakt derhalve deel uit van de cultuurhistorische traditie van de kolonisator. De fado van Cristina Branco is net zo Portugees als de kuduro die Angolese immigranten naar Portugal hebben gebracht.

Dus als de line-up van ESNS iets weergeeft, is het dat immigranten mede de vorm bepalen van de muzikale cultuur in het avondland. Het duurde alleen wat generaties voordat het tot hipheid rijpte en onderdak vond bij de popcultuur. Veertig jaar geleden betekende Surinaamse muziek voor de witte mainstream niet meer dan nieuwe, ongebruikelijke feestdeuntjes waarop je je billen diende te schudden als een draaiende wasmasjien. Nu laat Arp Frique horen dat er ook serieus sensuele funk van overzee komt.

De muzikale osmose die tot zo’n gevarieerde line-up van ESNS heeft geleid is de uitloper van een proces dat al langer gaande is. In 1993 schreef Paul Gilroy, Brits historicus verbonden aan het University College London, in zijn boek The Black Atlantic dat in landen aan de Atlantische Oceaan vanaf de 20ste eeuw een nieuwe moderne cultuur is ontstaan. Die is niet specifiek Afrikaans, Amerikaans, Caraïbisch of Brits, maar alles tegelijk. De Amerikaanse slavenhandel heeft tot een zwarte diaspora geleid en overal waar Afrikanen terechtkwamen ontstonden hybride vormen van de door hen meegebrachte cultuur en de lokale folklore. En kijk, er was jazz.

Inmiddels vinden er, door migratie en mondialisering dankzij moderne media, voortdurend wederzijdse kruisbestuivingen plaats. Een nieuwe cultuur kan nu net zo goed van de nieuwe wereld naar de oude komen. Hiphop, aan de overkant geboren, is een exoot die aan deze kant van de Atlantische Oceaan overal wortel heeft geschoten. Zelfs in landen die nauwelijks een immigratietraditie hebben, zie je dergelijke ontwikkelingen. Een Poolse band die aan afrobeat doet: Javva. Een Kroatisch gezelschap dat funkt op zijn Thais: Nemanja. Daar is internet de katalysator van al wat nieuw is en groot wordt.

In 2020 is popmuziek officieel grenzeloos geworden. De hele wereld kan met zijn smartphone en laptop opscheppen van het buffet van streamingplatforms en online videokanalen. Niemand hoeft meer als Alan Lomax, de aartsvader van de muzikale ontdekkingsreizigers, met een recordertje het veld in om geluiden van verre op te vangen. Bel gewoon aan bij je Syrische buurman. Google Haïtiaanse percussie en Vietnamese psychedelische rock en haal de wereld in huis.