Uitlenen e-books stijgt explosief, maar 'de manier waarop is wel een crime'

Het is vooral haar gulzigheid naar boeken die Miranda van Elswijk (41) uit Gouda in de armen van de digitale bibliotheek drijft. Van Elswijk is een veellezer. 'Als ik alles moest kopen wat ik lees, zou ik me blauw betalen.' Dan biedt online lenen uitkomst: voor 42 euro per jaar kan ze zo veel lezen als ze wil. Daar heb je nog geen twee papieren boeken voor. Van Elswijk is vaste klant van de online Bibliotheek, de digitale uitleendienst van de openbare bibliotheek. Daar gaat het goed mee, blijkt uit cijfers die woensdag zijn gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Koninklijke Bibliotheek.

Is de digitale bibliotheek bezig de fysieke bibliotheek te kannibaliseren? Ben je mal, zegt Arthur Schellekens, directeur van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB). 'Iedereen doet altijd alsof de online bibliotheek een enorme concurrent voor ons is. Maar wij zien het helemaal niet als een bedreiging, eerder als een aanvulling. Het idee: geef iedereen maar een e-reader en hef de bibliotheek op, daar geloof ik niet in. Er blijven altijd mensen die een papieren boek willen.'

De afname van het aantal uitgeleende boeken is al ingezet lang vóór de opkomst van het e-book, benadrukt Schellekens. Mensen hebben tegenwoordig zo veel meer te doen dan lezen: het aanbod aan tv-zenders is geëxplodeerd, internet eist de aandacht op. 'Het enige boek dat veel mensen nog kennen is Facebook.'

Bibliotheken hebben zich daaraan aangepast. Het uitlenen van fysieke boeken zal nooit verdwijnen, benadrukt de VOB-directeur. 'Dat zal altijd onze kerntaak blijven.' Maar daaromheen organiseren bibliotheken steeds meer andere activiteiten zoals cursussen, debat- en poëzieavonden en huiswerkbegeleiding.

'De tijd dat je alleen voor een boek naar de bibliotheek komt is allang voorbij', zegt Schellekens. In plaats van een uitleenfabriek wordt de bibliotheek steeds meer een openbare huiskamer met gratis wifi, verse koffie en werkplekken voor studenten en zzp'ers. De digitale bibliotheek is wat hem betreft een prima aanvulling op dat aanbod.

De online Bibliotheek werd in 2014 gelanceerd en telt ruim 300 duizend gebruikers die veelal zijn geabonneerd via hun lidmaatschap van de plaatselijke bibliotheek. Een rechtstreeks abonnement op alleen digitaal lezen kan ook, maar dat is slechts iets goedkoper. De online dienst wordt niet uit abonneegelden, maar volledig door de overheid gefinancierd.

De digitale afdeling heeft ruim 15 duizend titels in de catalogus. Dat lijkt weinig in vergelijking met het aantal boeken dat een middelgrote bibliotheek in de kast heeft staan (100 duizend). Maar het is ruim eenderde van het totale aantal e-books dat op de Nederlandse markt is verschenen, benadrukt Hildelies Balk, directielid van de Koninklijke Bibliotheek, dat de online dienst beheert.

Titels worden ingekocht door een inkoopcommissie waarin de bibliotheken zeggenschap hebben. De online Bibliotheek heeft niet altijd de laatste bestsellers op voorraad, erkent Balk. Dat kan komen omdat een boek nog niet als e-book is verschenen of omdat een auteur of een uitgeverij het nog niet vrij wil geven voor uitleen. 'Maar daar pushen we wel op.'

Maar in prijs wint de online Bibliotheek de strijd met commerciële uitleendiensten zoals Kobo Plus glansrijk. Commerciële e-bookdiensten vragen gemiddeld een tientje per maand, de Bibliotheek doet het voor eenderde van dat bedrag.

Onder gebruikers van de online bieb zijn wel klachten over het niet altijd actuele aanbod en de omslachtige uitleenprocedure. Balk beaamt die volmondig en wijt het aan het feit dat online uitleensystemen nog in de kinderschoenen staan. 'Dit is gewoon de stand van de techniek. Dat zie je niet alleen bij ons, maar ook bij de commerciële diensten. Het is nog zo jong allemaal.' In de toekomst, belooft ze, zal het gemakkelijker worden.

'Naar de bibliotheek gaan is nu vooral een uitje voor de kinderen'

_{Miranda van Elswijk uit Gouda, 41 jaar, freelance tekstschrijver}

'Ik ben al van kinds af aan lid van de bieb. Ik koop en lees veel boeken. Een e-book is vooral handig voor onderweg in de auto of trein. Ik vind het wel lastig dat je voor het lenen in de online Bibliotheek een apart account moet aanmaken. Ik ben altijd mijn wachtwoord kwijt.

Het is ook altijd maar afwachten of ze het boek hebben dat ik zoek. Het aanbod is beperkt. Literatuur hebben ze weinig, vind ik. Er is wel veel voor young adults. Mijn zoontje is de serie van De Grijze Jager aan het lezen. Die leen ik allemaal online.

Sinds ik e-books lees ben ik minder fysieke boeken gaan kopen en lenen. Waarom zou ik een boek lenen als ik het ook digitaal kan lezen? Naar de bibliotheek gaan is tegenwoordig vooral een uitje voor de kinderen.'

'Ik vind de manier waarop je online een boek moet lenen wel een crime'

_{Marja Snel uit Alphen aan den Rijn. 58 jaar, werkt bij een uitgeverij}

'Ik ging vroeger altijd al naar de bieb. Daarna, toen ik kinderen kreeg en ging werken, had ik geen tijd meer om te lezen: druk, druk, druk. Het laatste jaar ben ik er weer mee begonnen en kom ik ook weer in de bieb.

Het e-book heb ik ontdekt op vakanties. Normaal moet er een kist boeken mee. Nu kan dat allemaal op één iPad. Ik vind de manier waarop je een boek moet lenen wel een crime.

Je moet eerst inloggen bij de bibliotheek, vervolgens word je doorgestuurd naar een website waar je een boek kunt uitkiezen. Om dat op te halen moet je weer terug naar je app. Dat is nogal omslachtig. Ik vind het ook jammer dat je een boek niet kunt verlengen. Als ik thuis ben, lees ik weer een gewoon boek.'