'Uiteindelijk doet een journalist toch wat hij wil'

STIEKEM jaloers is de Arnhemse wethouder Jaap van Hensbergen wel eens op collega-bestuurders in andere steden waar ze maar één regionale krant hebben. Dat lijkt hem allemaal veel gemakkelijker, zucht hij. Van Hensbergen wordt nu af en toe knettergek van concurrerende journalisten die elkaar de loef proberen af te steken.

'Die drift om op primeurs te jagen zorgt ervoor dat je steeds heel erg moet opletten op wat je doet. Als er maar één krant is, kun je veel gemakkelijker afspraken maken over hoe je iets naar buiten brengt.'

De Nijmeegse burgemeester E. d'Hondt, die in zijn stad al jaren te maken heeft met een regionale monopolist, helpt Van Hensbergen gaarne uit de droom. Je kan zoveel afspraken maken als je wilt, zegt D'Hondt. 'Maar uiteindelijk doet een journalist toch wat hij wil. Ook hier in Nijmegen hebben ze de houding om alles meteen te publiceren.'

En, anders dan in Arnhem, is er in Nijmegen geen concurrent die de ballonnen van de ander door kan prikken. 'Wij zijn helemaal afhankelijk van één krant. Dat is soms erg lastig.'

Wat zijn de voor- en nadelen van het besturen van een stad met één respectievelijk twee kranten? In Nijmegen heeft De Gelderlander de alleenheerschappij. In Arnhem heeft De Gelderlander stevige concurrentie van het Gelders Dagblad/

Arnhemse Courant.

De vraag is overigens hoe lang nog. Met de aankoop van de VNU-dagbladen (uitgever van onder andere de Gelderlander) door Wegener (uitgever van onder andere het Gelders Dagblad) is de verwachting dat de twee Gelderse kranten binnen afzienbare tijd in elkaar worden geschoven. Daarmee zou ook Arnhem, een van de laatste bastions van een pluriforme regionale pers, een one paper city worden.

Dat zou zonder meer een verlies zijn. Maar de concurrentie van twee kranten in één stad heeft ook zijn nadelen, zegt Van Hensbergen, die al ruim twintig jaar actief is in de Arnhemse gemeentepolitiek. De scoringsdrift van journalisten, aangewakkerd door de onderlinge concurrentie, zorgt er ook voor dat nieuws in zijn ogen soms voortijdig en onvolledig naar buiten komt.

Van Hensbergen heeft dat nog niet zo lang geleden meegemaakt met de vestiging van een verslavingskliniek in Arnhem-Zuid. 'We hadden alles zorgvuldig voorbereid en stonden klaar om de buurt in te lichten. Dezelfde dag stond het ook in de krant.' De hele buurt op stelten natuurlijk en de gemeente zat met de brokken.

De concurrentie tussen De Gelderlander en de Arnhemse Courant is hevig, zegt Van Hensbergen. Verslaggevers loeren voortdurend op nieuws. Dat heeft zijn voordelen. De gemeente kan wheelen en dealen door een journalist te belonen met een primeur, in ruil voor een gunstig stukje. 'Dat gebeurt, natuurlijk.'

Maar net zo vaak word je als gemeente geconfronteerd met onwelkom nieuws, dat journalisten zelf hebben opgespit uit ambtenarenbureaus of dat hen is toegespeeld door raadsleden die de elkaar achterna zittende journalisten slim voor hun karretje weten te spannen.

Van Hensbergen kent gevallen - zonder erover te willen uitwijden - waarin voortijdige publiciteit tot zeer negatieve gevolgen heeft geleid voor de gemeente en alle betrokkenen. 'Als ik collega's van andere steden spreek, dan ben ik verwonderd hoe gemakkelijk ze daar de pers kunnen manipuleren. Met twee kranten kun je geen afspraken maken.'

Maar met één net zomin, benadrukt burgemeester D'Hondt van Nijmegen. Hij hoeft maar te herinneren aan de 'vuile grond-affaire' van een paar jaar terug, waarbij het college snoeihard werd aangepakt door de stadsredactie van de Gelderlander.

'De Gelderlander heeft de neiging om ons te kapittelen, zich op te werpen als ethische autoriteit die het allemaal weet.' Als er concurrentie was geweest, was het anders gelopen, denkt D'Hondt. De concurrentie zou ook de mogelijkheid hebben geboden een tegengeluid te laten horen. 'Gebrek aan concurrentie maakt het voor de journalist gemakkelijker. Hij wordt toch niet tegengesproken. Ik weet dat ze daar bij De Gelderlander intern hard aan werken. Maar het is toch anders als de markt je scherp houdt.'

Kranten zijn heel dominant in het informeren van het publiek over wat er gaande is in de stad, zegt D'Hondt. Als dat beeld maar van één kant komt, heeft dat duidelijk nadelen voor de volledigheid. Zo vindt hij al jaren dat De Gelderlander te veel nadruk legt op sociale berichtgeving en veel te weinig schrijft over het zakenleven en de universiteit. Een concurrent zou ze op dat vlak het vuur aan de schenen kunnen leggen.

'Er ontstaat een zekere luiheid, niet alleen bij de journalist, maar ook bij ons. Ze zijn kind aan huis hier, je gaat vertrouwelijk met elkaar om. Ik denk dat je beter af bent met concurrentie. Dan wordt het publiek toch beter geïnformeerd.'

Dat is het grote voordeel van concurrentie, beaamt Arnhemmer Van Hensbergen. 'Het houdt je scherp. Je moet je als bestuur veel bewuster van zijn hoe je naar buiten treedt. Soms moet je ook sneller beslissen omdat je weet dat de pers er achteraan zit.'

Uiteindelijk laat dat voor hem de balans doorslaan naar de positieve kant. 'Als ik alles tegen elkaar afweeg zou ik het toch wel jammer vinden als er een krant verdwijnt.' Want heel stiekem kan Van Hensbergen het ook niet missen dat journalisten achter hem aanlopen.