Tsjaikovski’s ‘Jevgeni Onegin’ is in De Munt ook zwartgallig en cynisch ★★★★☆

‘Het was zó romantisch!’ De vrouw op het Muntplein in Brussel die zondag na afloop van de voorstelling haar enthousiasme uit, heeft gelijk. Jevgeni Onegin is hopeloos romantisch, want gecomponeerd door Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Tweeënhalf uur lang heeft Alain Altinoglu, chef-dirigent van de Munt, grote emoties in de orkestbak laten kolken. Maar in de regie van Laurent Pelly is de opera ook zwartgallig en cynisch, en dus dichter bij de roman van Aleksandr Poesjkin.

Pelly plaatst zijn hoofdpersonages op een verhoogd podium dat zweeft en draait, met donkere wolken op de achtergrond, en concentreert zich in zijn minutieus uitgewerkte regie op hun karaktereigenschappen. Het kale decor onderstreept hun eenzaamheid.

Doeltreffende gestiek en kostuums maken meteen duidelijk wie ze zijn. De jonge Tatjana is een wat wereldvreemde boekenwurm, haar zusje Olga fladdert zorgeloos door het leven. De oudere generaties, hun moeder en oude kinderjuffrouw, zijn pragmatisch maar liefdevol. En dan komt de nieuwe buurman hun landelijke rust verstoren.

Jevgeni Onegin is een verveelde dandy wiens zintuigen en gevoelens zijn afgestompt door zijn mondaine levensstijl. Tatjana projecteert haar romantische fantasieën op hem en tijdens een slapeloze nacht schrijft ze hem een vurige liefdesbrief. Mooi hoe de muren van haar kamer, waarop een boekenwand wordt gesuggereerd, open en dicht gaan als de pagina’s van een boek, duidend op hoe haar gevoelsleven onlosmakelijk is verbonden met haar lectuur.

Sopraan Sally Matthews is zo kwetsbaar als het tienermeisje in de greep van haar eerste verliefdheid dat het bijna pijn doet. De Britse sopraan maakt het zoveelste overweldigende roldebuut bij dit operahuis, fantastisch bijgestaan door Altinoglu.

De dirigent haalt het beste uit de zangers, die stuk voor stuk overtuigen. (Een tweede cast zingt op andere data in afwisseling met de premièrecast.) Tijdens haar monoloog ademt het orkest met Matthews mee, remt het af als ze aarzelt, welt het op met haar opwinding. Onegins reactie op zoveel oprechtheid is een minachtende preek. Bariton Stéphane Degout (voor hem is dit ook een roldebuut) wijst Tatjana koeltjes af, alsof hij een pluisje van zijn linnenpak afveegt.

Warm zingend en neerbuigend kijkend: Degout peinst er niet over om deze onuitstaanbare brokkenpiloot enigszins sympathiek te maken. Zijn volgende slachtoffers zijn Olga – mezzosopraan Lilly Jorstad, donker en smeuïg van stem – en haar verloofde (en Onegins vriend) Lenksi. Onegins schaamteloze geflirt met haar lokt een duel uit waarbij hij Lenski doodschiet. Omdat tenor Bogdan Volkov gruwelijk mooi zacht kan zingen, klinkt Lenski’s afscheid van het leven fluisterzacht en hartverscheurend.

De sobere enscenering is nergens zo huiveringwekkend effectief als tijdens het duel. De twee mannen staan hoog in de lucht, omringd door de duisternis. In hun zang en gedachten zijn ze verenigd, maar door een onverbiddelijke erecode zijn ze veroordeeld tot deze dodelijke strijd. Het contrast met de montere boerenkoren en zwiepende mazurka’s die voorafgingen kan amper groter zijn. Deze worden geweldig gezongen en gedanst door het zwierig bewegende koor.

In vergelijking met de eerste twee is de slotakte scenisch een tikkeltje teleurstellend. Drie jaren zijn verstreken en Onegin komt Tatjana weer tegen, tijdens een bal waar de gasten mechanisch dansen op een slecht verlichte zwarte trap, een decor dat een fantasieloze indruk maakt. Bovendien klinkt het verder fijn spelende orkest stroef in de openingsdans, de Polonaise, waarna het zich snel herpakt.

De zangers en hun theatrale eensgezindheid met Altinoglu maken alles goed. Tatjana is nu de elegante echtgenote van een oudere aristocraat, de deftige bas Nicolas Courjal. Het is nu Onegins beurt om haar de liefde te verklaren, maar ze houdt haar rug recht en kiest voor echtelijke trouw boven haar gevoelens voor hem. Matthews en Degout zinderen in de finale – zij gekweld maar onwrikbaar, hij aan haar voeten, zwelgend in zelfmedelijden. Wat romantisch en verschrikkelijk tegelijk.