Tim Fransen balanceert perfect tussen ideeën en een geweldige hoeveelheid geestigheid ★★★★★

Hoe zouden wij het ervan afbrengen in de ogen van een stel intelligente buitenaardse wezens? Leuk en zinnig idee van cabaretier Tim Fransen, om de broddelende mens eens met de blik van een hypothetisch buitenaards volkje te beschouwen. Hij verzon de Zorkianen, wezens die hij begin dit jaar in een serie columns voor de Volkskrant introduceerde als ‘volkomen rationeel en vol compassie’.

In zijn nieuwe voorstelling De mens en ik zijn het niet de Zorkianen, maar de Damtari die zich in een reeks dromen tot hem wenden. Deze buitenaardse buitenwacht dreigt het leven op aarde te vernietigen en verzoekt hem met klem een prangende vraag te beantwoorden: voegt de mensheid meer goeds toe aan het universum, of juist meer leed en ellende?

Met hem hebben ze iemand te pakken die op zijn 18de de documentaire An Inconvienent Truth zag, een klimaatdepressie avant la lettre kreeg en zich toen als ‘vrolijke pessimist’ afwendde van zijn soortgenoten die de beschaving eigenhandig de vernieling in hielpen.

Toch buigt Fransen zich welwillend over die ene arrogante diersoort die zichzelf ‘homo sapiens’ heeft genoemd; de wijze mens die zich is gaan gedragen alsof alles op deze aarde aan hem toebehoort, met alle alarmerende gevolgen van dien. Wat is nu wijsheid? Heeft de wijze mens wel de wijsheid in pacht om met de verworven overvloed aan mogelijkheden en technologische kennis om te gaan?

Zoekend naar inzichten waar we moedig mee vooruit kunnen, laveert Tim Fransen tussen melige, slimme en soms heel flauwe humor en filosofische ideeën, zoals lezers van zijn Zorkianen-columns en liefhebbers van zijn geprezen theatervoorstellingen van hem gewend zijn. De balans tussen die twee heeft hij weten te perfectioneren in deze derde show, die geen moment inzakt en een lichte vorm heeft gekregen die het ernstige thema helemaal dient.

Misschien scheelt het dat hij dit keer geen oude filosofen en historische gebeurtenissen hoeft te introduceren, zoals in zijn debuut Het failliet van de moderne tijd en opvolger Het kromme hout der mensheid. Nergens ligt stroperigheid op de loer. Wat Fransen serieus wil meegeven, bijvoorbeeld dat de mens helemaal niet is gemaakt voor morele perfectie, gaat gepaard met een geweldige hoeveelheid geestigheid.

Hoogtepunt: zijn absurde kijk op diverse hoogtepunten van beschaving (chips met de smaak stokbroodje kruidenboter, robotstofzuigers die kattenkots herkennen en kierloze pistachenootjes) als een welkome herinnering aan wie ‘we’ ooit waren. Jagers en verzamelaars, nooit vergeten waar je vandaan komt!

Het buitenaardse perspectief laat geen ruimte voor onverschilligheid, noch voor zelfoverschatting, schreef Fransen in de slotaflevering van zijn Zorkianen-reeks. ‘Zolang we deze twee valkuilen weten te vermijden, kunnen wij, en hopelijk nog vele generaties na ons, het beschavingsproject voortzetten en verbeteren.’

De mens en ik is opnieuw een warm pleidooi tegen cynisme en vóór de kracht van verbeelding. Tim Fransen maakt meteen invoelbaar wat hij staat te betogen: in een fictieve wereld valt dikwijls meer mededogen, troost, samenhang en betekenis te vinden dan in de verdeelde wereld om ons heen.

Zo essentieel is dat dus, werelden scheppen met verbeelding om onszelf in het grotere geheel te blijven bekijken. En zo’n gemis is dat dus, dat niet-essentiële theaters voorlopig dicht moeten na 5 uur ’s middags. Het vooruitzicht om daarna het hart op te halen aan De mens en ik kan de mensheid goed gebruiken.