Theatermakers Kennedy en Selg: ‘De werkelijkheid wordt steeds psychedelischer’

Wie ooit een voorstelling van de Duitse multimediakunstenaar Markus Selg en de Duits-Engelse toneelregisseur Susanne Kennedy heeft bezocht, zal naderhand in de foyer geheid de woorden ‘vervreemdend’ en ‘psychedelisch’ hebben gehoord. Dit was wederom het geval in Brussel, waar hun nieuwe voorstelling Angela (a strange loop) eerder deze maand voor het eerst werd getoond. In juni strijkt het gezelschap neer in Amsterdam, waar de anderhalf uur durende show over de ziekte, de (weder)geboorte en de dood van Youtube-influencer Angela is te zien op het Holland Festival.

Kennedy en Selg maakten de afgelopen jaren onder meer een theatrale installatie over moeder en moordenares Medea in Medea.Matrix (2016) en de virtualreality-installatie I Am (20121), waarin het publiek met een VR-bril onderdeel werd van een spirituele sessie. Ook in Angela is er geen ontkomen aan hun fascinatie voor de digitale cultuur, hoewel dat niet louter tot uiting komt via schermen. Kennedy en Selg tonen ook de invloed ervan op het leven van de hoofdpersoon, die in een verstikkende wereld verkeert. Op typisch ‘Kennedyaanse’ wijze spreken de vijf hoofdpersonen (Angela, haar moeder, haar vriend Brad, haar vriendin en een wonderlijke halfnaakte vrouw die nu en dan haar wereld betreedt) ook niet rechtstreeks met elkaar, maar door vooraf opgenomen dialogen. Hun ietwat vertraagde lipsynchronisatie is een van de vele aspecten die je perceptie van de realiteit verstoort. Iets wat het duo naar eigen zeggen graag onderzoekt in hun werk.

Selg: ‘Ik vind het leuk als mensen zeggen dat ze een van onze voorstellingen hebben ervaren als een lsd-trip, maar dat is niet ons uitgangspunt. Ik denk dat onze werkelijkheid op dit moment steeds psychedelischer wordt. We bevinden ons in een razendsnelle transformatie en verschuiving tussen de virtuele en de echte wereld. We leven de helft van ons leven in de virtuele wereld en het is moeilijk om daarin te navigeren en grenzen te stellen. Dat complexe tussenstadium is ook sterk aanwezig in Angela, het schuift van de een naar de ander. Maar we geven geen kritiek; ik ben meer geïnteresseerd in het beschrijven ervan. Het is niet zo eenvoudig om te zeggen dat technologie alleen maar goed of slecht is, het is een toestand waarin we ons bevinden.’

Kennedy is de schrijver van het stel, Selg de visueel kunstenaar. Volgens Selg ontstaat hun werk soms door een tekst van Kennedy, maar kan een stuk ook ontspringen uit een decorontwerp. Angela komt uit de koker van Kennedy, maar het stel is altijd samen van begin tot eind innig betrokken bij het maakproces.

‘We praten elke dag over kunst en onze samenwerking verloopt vrij organisch. Maar we kennen ook onze talenten. Zij schrijft de tekst en regisseert de acteurs, ik doe al het visuele werk. Voor Angela wilden we hoe dan ook een ruimte ontwerpen die haar kunstmatige realiteit visualiseert. Een ruimte die een eigen leven heeft en net als zij continu transformeert.’

In het decor zien we, los van een matras, een tafel, stoelen en deuren, grotendeels een projectie van een designkeuken, rolluiken en graffitikunst op een betonnen muur. Nu en dan verschijnt er ander meubilair vanachter de luiken of een haardvuur. In deze artificiële omgeving zien we hoe Angela worstelt met een mysterieuze ziekte. Via sociale media, nog zo’n roemruchte façade, geeft ze haar volgers af en toe een gezondheidsupdate.

De personages voeren daarnaast opvallend banale dialogen. Zo zegt Brad op een droge manier wanneer hij in een plastic appel bijt: ‘Ik vergeet elke keer dat ze niet echt zijn.’ Hun gesprekken zouden niet misstaan in Amerikaanse gescripte reality-tv. Maar ondanks alle onechtheid in Angela’s leven ervaart ze ook wat het betekent om een mens te zijn. Nadat ze even van de aardbodem lijkt te zijn verdwenen, zet ze op een bijzonder unieke manier een kind op de wereld – een unheimisch beeld dat nog lang op je netvlies zal blijven hangen.

Kunst is volgens Selg altijd een spiegel van onze samenleving geweest, waardoor het volgens hem niet meer dan logisch is dat er ook steeds meer digitale technologieën en artificiële intelligentie opduiken in de theaterzalen. Wie in de afgelopen maand bijvoorbeeld De Foetushemel bezocht van Ulrike Quade Company en Simon(e) van Saarloos, werd verrast door een indrukwekkende robot die met de protagonist spreekt. En tot en met 8 augustus worden bezoekers van To Be Continued van Nineties Producties via een chatbot op hun telefoon geleid naar de locatie van een loods, waar een visuele performance plaatsvindt.

Over de behoefte van jonge makers om zulke uitbundige virtuele decors en omgevingen te scheppen, zegt Selg: ‘De eerste kunstzinnige uiting van de mens is de grotschildering: de ultieme virtuele realiteit. De afgelopen eeuw gebeurde dat vooral door middel van filmtechnologie. Dus ik zie dit niet als een nieuwe ontwikkeling, het is meer een traditie. Maar ik stel niet dat we technologieën nodig hebben op het podium. Je hoeft geen internet te gebruiken wanneer je een stuk maakt. Het gaat bij mij meer om de structuur van onze levens die deze technieken hebben veranderd, wat nu bijvoorbeeld, door middel van ChatGPT, het schrijven van een tekst radicaal verandert. Ik maak al digitale kunst sinds de jaren negentig en de waanzinnige ontwikkelingen die we in de afgelopen dertig jaar hebben doorgemaakt, weerspiegelen ook de mens. Daar speel ik graag mee.’

Is het dan ondenkbaar dat we van Selg en zijn partner in de toekomst een stuk zonder technologische noviteiten kunnen verwachten?

‘Susanne en ik zijn niet gebonden aan technologieën. Toevallig plannen we op dit moment een stuk dat juist buiten zal plaatsvinden, met echt vuur en een grot, waarin ook daglicht en duisternis een rol spelen. Als je nadenkt over de aard van systemen, zoals connectiviteit, kan je die zowel in de natuur als op het internet vinden. Het zou ook goed mogelijk zijn om een verhaal als Angela zonder een virtuele omgeving te vertellen, maar we houden er als makers van om die kunstmatige werelden te creëren.’