‘The Whale’: deerniswekkend obese vader en bijtend geestige tienerdochter in weergaloos acteerduet ★★★★☆

Tijdens de onlineschrijfles staat alleen de camera van docent Charlie op zwart. Kapot, zegt hij vanuit zijn schamel verlichte appartement, ook al weet waarschijnlijk de hele klas wel dat de waarheid elders ligt. In werkelijkheid komt de schrijfdocent in The Whale zijn huis niet meer uit, strompelt voort met een looprek, houdt zich zelfs schuil voor de pizzabezorger en zit op de bank te masturberen tot-ie een (milde) hartaanval krijgt. Er zijn in de filmgeschiedenis weinig personages zo deerniswekkend als Charlie, een man met morbide obesitas die bijna de 300 kilo aantikt. Hij wordt fenomenaal gespeeld door voormalig sekssymbool Brendan Fraser (The Mummy), thans Oscargenomineerd karakteracteur.

Verfijnd is The Whale allesbehalve. Je zou het drama even obees kunnen noemen als Frasers personage: nooit wordt de spot gedreven met diens extreme overgewicht, maar de zoektocht naar het onderliggende trauma levert onbeschaamd sentimenteel melodrama op. Het toneel-dna – de film is een bewerking van het gelijknamige theaterstuk uit 2012 van Samuel D. Hunter – schemert soms net te veel tussen de beelden door. The Whale blijft ook in filmgedaante een klassiek Kammerspiel, met als interessantste visuele component het krappe beeldformaat waarin het drama wordt geperst, voor nóg claustrofobischer effect.

Zijn mensen wel te redden?

Toch vallen die nadelen in het niet bij wat The Whale te bieden heeft. Niet zozeer verzorger Liz, hoewel mooi gespeeld door de veelgeroemde Hong Chau, maar Charlies dochter Ellie (een fraaie, bijtend geestige rol van Stranger Things-ster Sadie Sink) biedt Fraser het krachtigste tegenspel. Sink toont onverwachte reikwijdte als boze, intelligente en mogelijk dankzij Charlie ooit definitief geknakte 17-jarige. ‘Je leerde me op m’n 8ste dat alle mensen klootzakken zijn’, is haar meest nietsontziende zinnetje. Wat er vroeger is gebeurd en waarom Charlie extreem begon te eten is weinig verrassend, maar de pogingen van beiden om vanuit het heden voorbij de schaamte en pijn uit het verleden te kijken resulteren in een weergaloos acteerduet.

Binnen het oeuvre van de Amerikaanse regisseur Darren Aronofsky – specialist in filmische overrompelingstechnieken, van anti-drugsvierluik Requiem for a Dream (2000) tot de bijbelse anarchie in Mother! (2017) – is The Whale daarmee een vrij vanzelfsprekende nieuwe telg. Minder audiovisueel excessief dan bovengenoemde films, maar wel volledig begaan met het menselijke exces. Wat dat betreft zou The Whale goed fungeren als tweeluik met worsteldrama The Wrestler (2008), waarvoor Aronofsky met Mickey Rourke óók een verloren gewaande en met zichzelf worstelende filmster rehabiliteerde. Het zijn films met een grote fascinatie voor menselijke obsessie. Een angstaanjagende blik in de afgrond, ook.

In The Whale wordt daarbij expliciet de vraag gesteld of mensen te redden zijn. Het antwoord – wederom niet subtiel, wel buitengewoon passend – laat zich raden.