‘The Story of Travis’ is meeslepend, en een hoognodige verrijking van het Nederlandse theaterlandschap ★★★★☆

Zwart repertoire, een grotendeels zwart creatief team en een geheel zwarte cast – de voorstelling The Story of Travis van Well Made Poductions en Theater Rotterdam (TR) rust op een in Nederland nog uniek artistiek fundament. Mede dankzij de inzet van directeur Alida Dors van TR werd dit fonkelnieuwe Nederlandse stuk (Esther Duysker) met een debuterend regisseur (acteur Romana Vrede) mogelijk op het grote schouwburgpodium; een waagstuk. Maar Theater Rotterdam waagt en wint: The Story of Travis is meeslepend, wervelend, ontroerend en aangrijpend, en een hoognodige verrijking van het Nederlandse theaterlandschap.

The Story of Travis is een Nederlandse spin-off van de Amerikaanse klassieker A Raisin in the Sun van Lorraine Hansberry. In dit stuk uit 1957 portretteert Hansberry de Afro-Amerikaanse familie Younger, die in het Chicago van de jaren vijftig verhuist naar een rijkere, witte buurt. Daar stuiten de dromen en ambities van de gezinsleden op racisme, armoede en segregatie.

Duysker zoomt in haar tekst in op de jongste Younger-telg: zoon Travis. In het openingsbeeld zien we hoe Travis als oude man op een nevelige begraafplaats ’s nachts zijn overleden familieleden bezoekt. Ruurt De Maesschalck speelt hem beheerst en sensitief, vol weemoed en berouw. Dan tuimelt hij ter plekke zijn verleden in. Een jarenzestigdecor wordt opgereden, dode familieleden herleven, de tijd vouwt zich samen. Travis is toen en hij is nu.

De 17-jarige Travis, virtuoos vertolkt door Yamill Jones, zindert van levenslust en dadendrang. Zijn afgematte vader (Howard Komproe) zoekt nu vooral de roes van de drank. Zijn moeder (Ritzah Statia) verkruimelt door het verdriet om een jonggestorven dochter. En ook zijn strijdbare tante (mooie rol van Joy Wielkens) torst een trauma met zich mee. Grootmoeder Jetty Mathurin troost, zorgt en bidt. En allemaal projecteren ze hun hoop op de jonge Travis. Hij moet studeren! Nee, strijden met de Black Panthers! Travis kan niet anders dan zijn eigen pad kiezen. Dat deel van het verhaal krijgen we niet te zien, wel de spijt erover die hij levenslang met zich meedraagt.

Verrassend en uitdagend aan de tekst is het feit dat deze vormende gebeurtenissen grotendeels buiten beeld blijven. Duysker laveert om handeling en anekdote heen, om in te zoomen op de emotionele erfenis. Dat geeft haar stuk een mooi weemoedige ondertoon, maar houdt het ook wat statisch. De opvallend muzikale, speelse, dansante regie smeedt woord en beeld alsnog tot een wervelend geheel.

Regisseur Vrede laat de oude Travis steeds naar zijn jongere ik en zijn familie kijken. Heden en verleden komen samen in één ruimte, in één beeld. Zo belichaamt ze de centrale vragen van het stuk: welke trauma’s torsen we mee van vorige generaties? En geven wij die pijn weer door? Wanneer stopt dat?

De familiescènes in de jaren zestig zijn hartverwarmend. Hier wordt liefdevol gekibbeld, gelachen, gebeden en gedanst, met de pijn steeds dicht onder de oppervlakte. Samen met choreograaf Dors laat Vrede de acteurs hun weggestopte emoties ook fysiek uiten. Dat levert een hartverscheurende scène op waarin Statia in felle, verbeten manoeuvres haar woede eruit gooit.

Duysker vlecht heden en verleden magisch-realistisch door elkaar. Op een subtiele, ontroerende manier is The Story of Travis doordesemd van voorouderverering en spiritualiteit, wat schitterend culmineert in een swingende begrafenisstoet van in het wit geklede geesten, onder hemelbestormende zang van Wielkens.

Ze voegt bovendien nog een extra laag toe, door ook schrijver Lorraine Hansberry op toneel op te voeren, fraai soeverein vertolkt door Dionne Verwey. Travis gaat het debat aan met de auteur van zijn verhaal, maar ook Duysker zelf kan zo reageren op haar voorbeeld en inspiratiebron – haar stuk is eerbetoon en weerwoord ineen.

Niet alles ligt al vast, stelt Duysker; je kunt je aan het leed van de geschiedenis ontworstelen. Symbool voor die trendbreuk is Travis’ kleindochter Nola. De energieke, innemende Jennifer Muntslag maakt van haar een volstrekt autonome, vrijgevochten figuur, die weliswaar gefascineerd is door haar afkomst, maar er niet door wordt geketend. Met veel eerbied voor de pijn van het verleden komen Duysker en Vrede zo toch uit bij een hoopvolle toekomst.