The Body Keeps the Score levert geheid gespreksstof op ★★★☆☆

Hartkloppingen. Trillende handen. Slapeloze nachten. Een traumatische gebeurtenis kan je nog jarenlang achtervolgen, niet alleen in herinneringen, maar ook in de vorm van lichamelijke klachten. Daarvoor hoef je het trauma niet eens zelf te hebben meegemaakt: deskundigen zijn het er steeds meer over eens dat je stressreacties van je ouders kunt erven. Over dat verschijnsel, intergenerationeel trauma, gaat The Body Keeps the Score in het Kunstenlab in Deventer.

De ingetogen groepstentoonstelling – negen kunstenaars, veelal jong en wonend in Nederland – is genoemd naar de gelijknamige bestseller over ditzelfde thema uit 2014. Acht jaar na verschijnen is het boek van de Nederlands-Amerikaanse psychiater Bessel van der Kolk ongekend populair, het staat al 196 weken in de bestsellerlijst van The New York Times. Een van de redenen voor het televisieprogramma Zomergasten om de trauma-expert uit te nodigen: op 28 augustus sluit hij het seizoen af.

Met een tentoonstelling over familietrauma’s kun je verschillende kanten op. Zo ligt het voor de hand om, met een verhalend medium als videokunst, in te zoomen op persoonlijke verhalen. Gastcuratoren Yuki Kho en Maurits de Bruijn kiezen in het Kunstenlab een andere weg: hier zijn de kunstwerken eerder tactiel dan verhalend. In de witte, open ruimte staan, liggen en hangen vooral sculpturen die de nadruk leggen op materialen zoals gekreukt aluminium, met de hand gestikte stof en golvende keramiek.

In het tentoonstellingsboekje schrijven de curatoren dat ze hebben gekozen voor kunstwerken die ‘gestalte geven aan spookgevoelens en ervaringen’. Dat klinkt vaag, en dat vage is ergens de kracht van The Body Keeps the Score. Het gaat hier over lichamelijke sensaties waar weinig woorden voor bestaan, mooi dus om beelden en materialen zelf te laten spreken. Sarah van Sonsbeeck doet dat bijvoorbeeld heel overtuigend in een wandsculptuur van aluminium en goud. Je voelt hoe iedere deuk en kreuk in het materiaal aan het oppervlak zichtbaar blijft. Het ziet er door die deuken tegelijkertijd kwetsbaar en sterk uit, iets wat misschien ook geldt voor wie de spoken uit het verleden onder ogen durft te komen.

De begeleidende teksten zijn behoorlijk abstract. Dat geeft veel ruimte voor interpretatie, maar brengt ook het risico mee dat je je wat verloren voelt, bijvoorbeeld bij het werk van Gerda Maas, Verborgen herinneringen II. Het kunstwerk op zich is prachtig: een weefwerk van tere, doorschijnende zaaddozen van de plant judaspenning, met een laagje bladzilver bekleed. In de tekst gaat het onder meer over hersenscans (daar lijken de schildjes op) en alzheimer. Voor deze recensent bleef de link met het thema net iets te vaag en was meer sturing welkom geweest.

Een ander zal juist op dit kunstwerk aanslaan, ieder lichaam spreekt een andere taal. Daarom een tip: ga niet alleen, maar met je familie, vrienden, geliefden. Deze fijngevoelige tentoonstelling levert geheid gespreksstof op over dingen die zich moeilijk in taal laten vangen.