Tentoonstelling Truth That Lies over nepnieuws voelt wat gedateerd aan ★★★☆☆

De presentatoren van CNN praten tegen me. Luid en duidelijk en streng: ‘Je bent oppervlakkig en zwak’, zeggen ze. En: ‘Er gaapt een enorm gat tussen het beeld dat jij van jezelf hebt en wat er uit je handen komt.’ Kunstenaar Omer Fast maakte een videomontage waarin hij honderden uren CNN opknipte en verplakte tot verontrustende monologen.

Er is niet aan de donderpreek van CNN te ontkomen, die hangt bij de entree van de tentoonstelling Truth That Lies bij Impakt in Utrecht. Als de kijker volledig is uitgefoeterd, worden de teksten van de presentatoren absurd en persoonlijk. Een perfect begin van de tentoonstelling over nepnieuws en ‘alternatieve feiten’: kan ik de nieuwslezer eigenlijk wel vertrouwen? Het ligt anno 2019 voor de hand bij deze CNN-montage te denken aan Trump, die de zender steevast van ‘fake news’ beticht. Maar de video is uit 2002.

Niet alle kunstwerken in de kleine groepstentoonstelling gaan over het nieuws of de media. Er zijn ook poëtische loopjes met de werkelijkheid te zien, kunstenaars die spelen met hun eigen (on)betrouwbaarheid, à la Magritte. Met wisselend succes. Mladen Stilinovics kunstenaarsboek en film zijn een beetje flauw. Andere kunstenaars proberen de bezoeker beter te leren luisteren en kijken: Harun Farocki’s filmische onderzoek naar handgebaren is fascinerend en mooi.

Letterlijk nepnieuws brengen The Yes Men, een bekend Amerikaans activistisch collectief - met twee frontmannen (Yes Men) - dat met hulp van bedrog misstanden aankaart. Bijvoorbeeld door neppersconferenties, -websites en -publicaties te organiseren. Van hen laat Impakt een krant zien, een nep-New York Post getiteld ‘New York Post Tells the Truth’, die gratis in New York werd uitgedeeld. Aanleiding voor deze krant over klimaatverandering was de aanstaande klimaattop. Let wel, de klimaattop van 2009. Op de website van The Yes Men lees ik dat zij afgelopen januari een nepeditie van The Washington Post hebben uitgebracht om Trumps vertrek aan te kondigen. De krant is gedateerd 1 mei 2019, verspreid in New York en online te bestellen. Maar niet te zien in Utrecht.

Waarom eigenlijk niet? Opvallend genoeg dateert het merendeel van de kunstwerken in deze tentoonstelling van voordat de term nepnieuws gangbaar werd. De curatoren wilden het nepnieuwsbeest kennelijk niet recht in de bek kijken, maar met een omtrekkende beweging benaderen. Resultaat is dat de tentoonstelling helaas wat gedateerd aanvoelt, alsof nepnieuws oud nieuws is. Was dat maar waar.