Tentoonstelling toont dictator Idi Amin zoals hij zichzelf zag: daadkrachtig leider en joviale volksjongen

In Oeganda zijn tienduizenden fotonegatieven ontdekt uit de regeerperiode van dictator Idi Amin, de zelfverklaarde ‘veroveraar van het Britse imperium in Afrika in het algemeen en Oeganda in het bijzonder’. Een selectie daarvan, van 1971 tot 1979, is nu afgedrukt en te zien in de tentoonstelling The Unseen Archive of Idi Amin, in het Nationaal Museum in de hoofdstad van Oeganda, Kampala.

De zelfverklaarde ‘held van Afrika’ liet de foto’s maken voor zelfpromotie en gewone documentatie. Ze moeten Amin laten zien als daadkrachtig leider, maar ook als joviale volksjongen. We zien Amin in ferme pose tijdens een speech, in driedelig pak met pochet. Of als legerchef die Britse heren dwingt voor hem te knielen. Maar ook als gezellige knuffelbeer in een zwembroek.

De tentoonstelling biedt Oegandezen kans ‘om het eindelijk met elkaar te hebben over ons verleden’, zegt Nelson Abiti, een van de curatoren. Want de buitenwereld mag dan fascinatie hebben voor Idi Amin als archetype van de wrede dictator, in Oeganda zelf is er doorgaans weinig debat over hem. Sterker, dit is pas de eerste openbare fototentoonstelling in Oeganda over Idi Amin sinds de val van ‘Zijne excellentie president voor het leven’.

Oegandezen weten uiteraard wel van Amin, al lopen hun meningen uiteen. Amin was de omineuze ‘Meester van alle beesten van de aarde en vissen van de zee’. Zijn bewind kostte volgens Amnesty International aan 300.000 mensen het leven. Toch roemen veel Oegandezen hem om zijn nationalisering van de economie en bevordering van sport en Afrikaanse cultuur.

Deze populaire kant komt ruim aan bod in de tentoonstelling. Bezoekers beginnen in 1971, toen Amin als legerleider een coup orkestreerde, en eindigen in 1979, toen hij werd verjaagd door soldaten uit buurland Tanzania. Amin is te zien met een accordeon. En zittend naast drie schoonheidskoninginnen met aan een muur een afbeelding van vier kittens. Of met een delegatie van Louis Farrakhan, van de Afro-Amerikaanse beweging Nation of Islam (Amin was zelf moslim en stierf in 2003 in ballingschap in Saoedi-Arabië).

De vele moorden en martelingen ontbreken op de door Amin verordonneerde foto’s, maar niet in de begeleidende teksten. De curatoren kozen bijvoorbeeld foto’s van nationale bekendheden, en vermelden daarbij hun latere dood onder Amin. Deze sobere aanpak werkt beklemmend.

‘Vermoord op 22 september 1972’, staat er bij voormalig opperrechter Benedicto Kiwanuka. Over Amins ex-vrouw Kay: ‘Haar opgedeelde lichaam werd gevonden op 14 augustus 1974.’ Janani Luwum, Anglicaans aartsbisschop, op de foto zelfs nog lachend naast Amin: ‘Vermoord op 17 februari 1977.’

Janani Luwums dochter Phoebe (51) prijst deze aanpak. ‘We weten wat er vroeger is gebeurd’, zegt ze, ‘ik vind het dan krachtiger om impliciet de wreedheden te laten zien.’