Studeren op YouTube, werkt dat?

‘Eén regel: je mag niet stoppen tijdens deze vijfentwintig minuten, dus leg je telefoon weg, of zet een timer.’ Youtuber Eva Rose (18, achternaam bij de redactie bekend) kijkt vanuit haar zolderkamer in de buurt van Rotterdam lachend de camera in. ‘Vandaag heb ik weer een real time study with me. Het is de bedoeling dat je het aanzet terwijl je gaat leren, zodat je gewoon je concentratie behoudt. Geen tijd meer om uit te stellen jongens, we gaan helemaal knallen!’

De rest van de anderhalf uur durende video zegt Eva niets meer, maar zien we haar leren aan haar bureau, met haar laptop, notitieblok, studieboek en een kopje thee. Op de achtergrond zijn vooral regengeluiden te horen, met tussendoor wat rustige muziek. De reacties zijn lovend. ‘Perfecte timing, Eva!’ ‘Dit geeft me echt heel veel motivatie.’ ‘Studeren is zo enorm veel leuker samen met jou.’

Eva is niet de enige die dit soort video’s deelt. Met de zoekterm ‘Study with me’ gaat een YouTube-wereld aan livestudiesessies open. Er zijn honderden kanalen met dit soort video’s. Een van de bekendste kanalen is Study Vibes, van de Vlaamse Heleen Keustermans (23). Haar kanaal heeft meer dan 200 duizend abonnees en trekt tijdens de livesessies duizenden kijkers.

De kanalen verschillen in wat ze laten zien – van studenten op kleine zolderkamertjes tot kamers met weidse uitzichten – en wat ze laten horen, zoals regengeluiden, pianomuziek of helemaal niets. Maar het doel is hetzelfde: de kijker motiveren aan de slag te gaan, door die het gevoel te geven samen te studeren.

Of dat werkt? Daar wil Jan van Tartwijk, hoogleraar onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht, niet te snel conclusies aan verbinden. ‘De capaciteit van het werkgeheugen van de mens is beperkt. Omdat de prikkels van de video een extra beroep doen op die beperkte capaciteit, zou je verwachten dat je minder goed studeert. Maar als je je als kijker met de maker verbonden voelt, kun je er ook door gemotiveerd worden.’

Eva is dit studiejaar begonnen aan de studie communicatie aan de hogeschool Rotterdam, maar deelt al sinds haar 13de video’s op YouTube. Inmiddels heeft haar kanaal, waarmee ze zich richt op motivatie en positiviteit, meer dan 100 duizend abonnees, onder wie vooral vrouwelijke jongeren. Naast een verscheidenheid aan video’s over studieroutines, motivatietips, vakanties en dagjes uit, heeft ze inmiddels twee keer een livestudeersessie online gezet, die beide al meer dan 90 duizend keer zijn bekeken.

Net als veel andere kanalen gebruikt ze de Pomodorotechniek. De uitvinder van deze concentratiemethode, de Italiaan Francesco Cirillo, gebruikte een kookwekker in de vorm van een tomaat (pomodoro). Na elke 25 minuten volgt een pauze van vijf minuten, en na drie of vier van die blokken een langere pauze. Eva: ‘Ik hoop jongeren hiermee te motiveren om bezig te gaan, want ik denk dat dat voor veel jongeren in deze tijd wel lastig is.’

Heleen wil met Study Vibes juist de verbinding tussen mensen stimuleren. In haar pauzes probeert ze daarom zoveel mogelijk contact te hebben met de kijkers, van wie het grootste deel bestaat uit vrouwelijke studenten tussen de 18 en 24. Via de chat wordt in de pauzes niet alleen gepraat over studietips, maar ook over persoonlijke zaken. ‘Het is een soort uitlaatklep geworden, waar mensen elkaar in het oog houden en vriendschappen sluiten.’

Heleen maakt de studievideo’s al sinds 2015, maar zag de cijfers tijdens de pandemie omhoogschieten. Het aantal kijkers van haar livevideo’s steeg het afgelopen jaar van gemiddeld 400 naar 2000, en het aantal abonnees van 100 duizend naar 200 duizend. Haar lange streams – sommige zijn langer dan tien uur – trekken kijkers van over de hele wereld.

Hoewel Eva en Heleen vooral positieve reacties ontvangen, is er ook kritiek. Die komt voornamelijk van andere youtubekanalen, zoals van Soony Sun, een populair kanaal met video’s over het leven als medisch student. Zijn kritiek gaat vooral over te lange streams, die zouden zorgen voor onrealistische standaarden en toxic productivity, een gevoel van druk en onrust om productief te moeten zijn.

Van Tartwijk denkt niet dat de video’s veel kwaad kunnen. ‘Het gevoel dat je productief moet zijn zie ik meer als een algemeen probleem, niet iets dat door deze video’s komt. Daarnaast denk ik dat de gemiddelde student de filmpjes gewoon zal uitzetten wanneer hij of zij er klaar mee is.’

Eva en Heleen zijn in elk geval niet van plan te stoppen met de livestreams. Heleen: ‘Ik hoop dat het een nog groter fenomeen wordt, want ik denk dat veel studenten het bestaan ervan nog niet kennen, terwijl het juist in deze tijd een hulpmiddel kan zijn.’