Strijd tegen water laait op in Noord-Beveland
De hond wil niet komen. Naar de naam 'Mokke' luistert hij niet. Waarom zou hij ook? Hij heet Bobby. Dat hij figureert in een historisch toneelstuk waarin zijn echte naam niet passend is - daar heeft hij geen boodschap aan....
Van onze verslaggeefster
Truus Ruiter
KATS
Aan de Oostzeedijk bij Kats, een dorp met krap vierhonderd inwoners op Noord-Beveland, wordt druk gerepeteerd voor De Dijk. Bobby/Mokke laat zien dat hij de kudde schapen aankan, die zijn baas ten tonele voert. Hij ziet scherp toe dat de dieren bij elkaar blijven. Maar als hij 'af moet', reageert hij pas als hij 'Bobby' hoort. Daar zullen ze vóór de première donderdag iets op moeten vinden.
De Dijk is niet het zoveelste zomerse locatieproject, maar een 'toneelstuk in de openlucht', legt regisseur Kees Scholten uit. Het is niet zo dat deze voorstelling van het Gezelschap van de Zee voortkomt uit de plek: een blusvijver achter de jachtwerf van Van der Rest Nautic. 'De Dijk kan ook in het theater worden gespeeld.'
Maar hij moet toegeven dat de locatie wel veel toevoegt. De Dijk gaat over het terugwinnen van het Verdronken Land van Noord-Beveland en wordt gespeeld op een 'verdronken' podium in de vijver. Met hulp van de brandweer is het waterpeil zodanig verhoogd dat de spelers lekker door het water kunnen slobberen, wat de suggestie geeft van een schorre: een deels begroeide vlakte van klei en zand, die zo af en toe onder water staat.
Zestig jaar lang was Noord-Beveland in de zestiende eeuw een en al schorre, nadat in het begin van die eeuw de oude dijken waren doorgebroken en het eiland met zijn dorpen en boerderijen in de zee verdween. Niet alleen boeren waren het slachtoffer, het water verzwolg ook het kasteel van de heren van Kats. Zij genoten landelijk enig aanzien en speelden een rol in het culturele leven. Jacob van Maerlandt en Erasmus konden op het kasteel hun jaargeld halen.
Het 'drijvende eiland', zoals Noord-Beveland toen werd genoemd, was slechts geschikt voor het houden van schapen. In De Dijk treedt een schaapsherder op die auteur Jan Schuurman Hess - tevens artistiek leider van het Gezelschap van de Zee én inwoner van Kats - gebruikt als vertegenwoordiger van de oude wereld en zijn traditionele waarden.
Deze Ysbrand Michielszn ziet niets in de plannen van een jonge landmeter om een nieuwe dijk aan te leggen, 'die kan er niet komen. Nooit.' Het eiland is niet voor niets vergaan, 'een waarschuwing voor hoogmoed en ijdelheid'. Bovendien is er nog 'het geheim van de Katse kreek': een verraderlijke sterke stroming die door een dijk niet te bedwingen zou zijn.
Maar met drieduizend man zou in 1598 - de Tachtigjarige Oorlog woedde in alle hevigheid - in vier maanden tijd tweeëntwintig kilometer dijk aangelegd worden. Een titanenklus, die vier eeuwen later nog steeds respect afdwingt. Wat dit jaar ook gevierd moet worden, vond het Waterschap Zeeuwse Eilanden.
De 'heren' van het waterschap benaderden Schuurman Hess en zo kreeg Zeeland met De Dijk zijn eerste professionele toneelproductie. De première markeert het begin van het Zeeland Nazomer Festival.
Ook voor het Gezelschap van de Zee is De Dijk een primeur: het is zijn eerste volledige, gedramatiseerde voorstelling. Tot dusver deed het gezelschap in gelezen voorstellingen, waarmee een 'onspeelbare' literaire toneeltekst toch aan het publiek kan worden gepresenteerd.
In De Dijk werken professionele acteurs als Huib Rooymans, Petra Laseur en Rense Royaards samen met amateurs uit Kats. Schapenfokker Guus de Regt hoedt zijn eigen kudde schapen en Rinus Breure speelt de schout, die de orde onder het 'ruige werkvolk' moet bewaren. Het Noord-Bevelands Mannenkoor geeft stem aan de dijkwerkers.
Voor de kostuums van het historische stuk, dat ook enkele hofscènes bevat - het Hof van Nassau zorgde voor de financiering van de drooglegging -, kon het gezelschap ook rekenen op de steun van de Katse bevolking. De plaatselijke voetbalkantine was maandenlang naaiatelier waar een tiental vrouwen onder leiding van kostuumontwerpster Gerda Knuivers enkele tientallen kostuums fabriceerde.
Tot haar grote geluk kon Knuivers teruggrijpen op een boek dat Rien Poortvliet ooit over zijn voorvaderen op Noord-Beveland maakte, met veel gedetailleerde tekeningen van de kleren van de arbeiders van toen.
Zo is De Dijk in alle opzichten historisch verantwoord - het water en de modder zullen de rest doen.
Het Gezelschap van de Zee speelt De Dijk, op 3, 4, 5, 6, 11 en 12 september, aan de Oostzeedijk, Kats. Kaarten verkrijgbaar bij de Zeeuwse Theater Stichting Middelburg.
