Strijd om aandacht in Cannes

Een 2,5 meter lang harig beest, een soort blinde Yeti met pilaarkop, sjokt kalmpjes langs de busjes van de Franse oproerpolitie, die staat opgesteld op de route naar het festivalpaleis. Een kind kruipt weg achter haar vader, bang voor wat er voorbijkomt op de boulevard van Cannes. Sommige voorbijgangers knuffelen even met het gevaarte, dat vreedzaam met ze op de foto gaat. 'Toni!' roepen ze. 'Toni!'

Je moet de film gezien hebben om het te begrijpen. Toni Erdmann, vooralsnog de meest geruchtmakende titel in de Palmcompetitie van het Filmfestival van Cannes. Over een depressieve dertiger met een topbaan als consultant voor een oliebedrijf en over haar gepensioneerde vader, een compulsieve grappenmaker die graag verkleed opduikt. Hij wil zijn dochter Ines opvrolijken, onder meer door zich met valse tanden in en met malle pruik op uit te geven voor Duitse levenscoach voor topzakenlui en door zich te mengen in haar stressvolle expatbestaan te Roemenië.

Enig verzet

De tragikomedie van Duise regisseuse Maren Ade (39) roept aanvankelijk enig verzet op: zo leuk zijn de situatiegrappen van die vader niet en die dochter blijft maar nors en gereserveerd. Maar diep in de 162 minuten lange film kantelt Ade haar vertelling. De film gaat over in een soort vreemde en extravagante farce, waarbij hoofdrolspeler Sandra Hüller (o.a. Requiem) haar verfijnde spel níét aanpast aan de almaar lolliger scènes. Niet vaak werd in Cannes zo hard gelachen om een competitiefilm, zeker niet om een Duitse. In de journalistenpolls op het festival staat Toni Erdmann fier bovenaan, zowel onder de internationale als Franse critici.

Ade, die eerder een arthousehitje had met relatiedrama Everyone Else (2009, Zilveren Beer), is een van de slechts drie vrouwelijke regisseurs die kans maakt op de Gouden Palm. Ook dit jaar duikt in Cannes de discussie op over ongelijke sekseverhoudingen in de speelfilmindustrie. Zo riep de Franse steractrice Juliette Binoche afgelopen weekend zowel Steven Spielberg als Martin Scorsese tot de orde: maak toch weer eens een film over een vrouw.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Diep in de genderdiscussie

'Eigenlijk zou het niet uit moeten maken of een personage vrouw is of niet', verklaarde Maren Ade bij de persconferentie van Toni Erdmann. 'Ik ben hier net en heb het gevoel alsof ik diep in de genderdiscussie ben beland, iedereen vraagt me ernaar. Ik hoop dat mannen zich ook kunnen verplaatsen in mijn personage Ines. Als kijker identificeer ik me toch ook weleens met een man? Ik ben óók James Bond, als ik James Bond kijk. Ik identificeer me dan echt niet met het Bondmeisje.'

Hadewych Minis (39) speelt een bijrol in Toni Erdmann als trofeevrouw Tatjana, een expatvriendin van het hoofdpersonage. In 2013 was de Nederlandse actrice ook al in Cannes, met Alex van Warmerdams Borgman. Ze is op bliksembezoek. Vier uur slaap, premièrefeest, dan weer terug naar Nederland voor haar Shakespearezangopvoering De Storm in Heerlen. De afspraken met de in de actrice geïnteresseerde Europese agenten zijn na Cannes gepland. 'Ik vind Toni Erdmann een van de beste films die ik ooit heb gezien', zegt ze, in een strandtent aan de Croisette. 'Beetje raar om zo te zeggen, maar ik draag de film niet, dus dan mag het.' Alex van Warmerdam neemt veel tijd voor scènes, zegt ze. 'Maar Maren neemt héél veel tijd voor scènes. Toen ik de film zag, begreep ik ook waarom. Maren Ade is een bizar talent. Het is een leuk iemand, ook nog. Vaak zijn regisseurs toch een beetje contactgestoorde mensen, zij is echt open, geïnteresseerd. Heel knappe vrouw ook.'

Bevlogen en pünktlich

Het beviel goed, werken in een Duitse speelfilm. 'Duitsers zijn bevlogen en pünktlich, op een fijne manier. Ik werd gebeld voor de rol: ja, we hebben echt heel weinig geld, we kunnen je maar dit en dat betalen. Nou, dat was een bedrag dat ik in Nederland nog nooit heb gekregen, ook niet voor films die wél budget hadden. Het gaat toch wel iets anders daar.'

Het zonderlinge beest uit Toni Erdmann is een kukeri, weet Minis. 'Mensen denken dat het speciaal verzonnen is voor de film, maar in Roemenië hoort het bij een ritueel om boze geesten mee te verdrijven. Die man in het pak heeft de hele dag over de boulevard van Cannes gelopen, in de zon.'

In Cannes draait alles om aandacht, en niet enkel voor de films. Zo voeren vrijdag zes mannen in gevechtskledij door de baai, met bivakmuts op en omineus wapperende zwarte vlag achter op de rubberboot. Eerst langs de jachten van regisseur Steven Spielberg en miljardair Roman Abramovitsj, vervolgens naar het afgeschermde en aan zee gelegen Hotel du Cap, waar de sterren en overige gasten zich verslikten in hun lunch en alvast dekking zochten. Het betrof een stunt voor een internetbedrijf dat diensten verstrekt voor de superrijken. Ze mogen blij zijn dat ze niet uit hun boot zijn geschoten, luidt de algemene opinie in de badplaats, die dit jaar beter beveiligd is dan ooit.

Minder dagjesmensen

Het is iets rustiger in Cannes, constateerde ook het Amerikaanse vakblad The Hollywoodreporter: minder professionele bezoekers dan eerdere jaren, minder dagjesmensen. Tegelijk zijn de berichten uit de markt gunstig: de verkoop van films blijft niet achter bij eerdere festivaledities.

Er ligt druk op de filmwereld. Zowel Venetië als Berlijn beleefden matige edities. Cannes, de grote broer, móét filmliefhebbers, bioscoophouders en investeerders van over de hele wereld warm maken voor kwaliteitscinema. Al was het maar om te voorkomen dat nog meer acteurs en regisseurs migreren naar televisie.

Amazon Studios, een van de nieuwe partijen, is nadrukkelijk aanwezig met vijf speelfilms, waaronder die van Woody Allen, Jim Jarmusch en de Deen Nicolas Winding Refn. Die regisseurs spreken enthousiast over de studiodivisie van Amazon.com: wel geld, geen bemoeienis, wat wil een filmer nog meer? Hun films krijgen, vaak anders dan bij concurrent Netflix, wel een normale biosscooprelease.

Jarmusch vertelde twee jaar geleden in Cannes nog een horrorverhaal over zijn zevenjarige zoektocht naar financiering voor zijn alternatieve vampierfilm Only Lovers Left Alive (2013). Als het zo doorging overwoog hij te stoppen met regisseren. Maandag presenteerde hij zijn nieuwe film Paterson. Een zoete, maar slimme komedie over een buschauffeur annex amateurdichter (Adam Driver, uit Girls) en de rol van artisticiteit in een alledaags leven. Ook zijn film dingt mee naar de Gouden Palm.

Sadisme

De films in de 69ste festivaleditie lijken minder naargeestig of gewelddadig dan gewoonlijk. Het is een voorlopige indruk, de programmering telt nog titels van regisseurs (de Filippijn Brillante Mendoza, eerdergenoemde Winding Refn) die hun films al vaker situeerden in een inktzwarte, sadistische wereld.

Ook Steven Spielberg (69) deed Cannes aan, voor het eerst sinds zijn verblijf als juryvoorzitter in 2013. Met de niet naar prijzen meedingende Roald Dahl-verfilming The BFG (De GVR).

Zo'n bezoek met een blockbuster voor breed publiek is riskant. Juist in Cannes, waar de lat hoog ligt, kan de verzamelde pers ongenadig uithalen wanneer iets niet voldoet. The BFG werd hier gematigd enthousiast ontvangen: het sprookje over weesmeisje Sophie en haar vriendschap met de reus is prachtig in beeld gebracht, maar ook wat abrupt verteld. Pas halverwege komt de film echt tot leven.

Geen barrières

Spielberg, die eerder in zijn carrière vaak lichtere en serieuzere films afwisselde, richtte zich de afgelopen jaren op historische films, zoals biopic Lincoln en de Koude Oorlog-thriller Bridge of Spies. 'Als ik historische films maak, moet ik mijn verbeelding opzij zetten', zei de filmer zaterdag in de perszaal van het festivalpaleis. 'Bij The BFG bestonden geen barrières. Het deed me denken aan toen ik jonger was.' Spielberg las het boek zelf voor, als vader. 'Ik heb zeven kinderen. Ik wérd de BFG als ik voorlas.'

Een journaliste in de zaal complimenteerde Spielberg met zijn talent voor het creëren van filmmagie. Ze vroeg vervolgens hoe hij erin slaagt te geloven in magie 'in een wereld waar iets verderop van de rode loper Afrikaanse migranten een paar euro's trachten te verdienen met de verkoop van zonnebrillen uit China'. Het antwoord van Spielberg: 'Hoe slechter de wereld ervoor staat, des te meer moeten we geloven in magie.'