Stef Bos schreef de liedjes voor musical ‘Checkpoint Charlie’: ‘Ik heb iets met de complexiteit van plekken als Berlijn’

We kennen Stef Bos (61) als singer-songwriter, als de zanger van klassieke nederpophits als Papa en Is dit nu later, maar niet als maker van musicals. Maar Bos heeft wel een theaterverleden, want in de jaren tachtig deed hij de toneelopleiding aan de Studio Herman Teirlinck in Antwerpen. In 1996 vertaalde hij voor het Ballet van Vlaanderen de musical De man van La Mancha, vooral omdat hij graag wilde samenwerken met hoofdrolspeler Ramses Shaffy.

Nu werkte Bos opnieuw mee aan een musicalproject: hij schreef de liedteksten voor Checkpoint Charlie, een nieuwe Nederlandse musical over de bewoners van Berlijn in 1961, toen zij werden geconfronteerd met de bouw van een muur die hen opsloot in hun deel van de stad, Oost of West.

1961

‘De makers kenden mijn fascinatie voor geschiedenis’, vertelt Stef Bos aan de telefoon vanuit Kaapstad, waar hij grote delen van het jaar woont. ‘De musical wordt gemaakt door een club jonge makers die eerder interessant muziektheater maakten over de historische figuur Hugo de Groot. Ze vroegen mij om liedteksten en ik kreeg er wel zin in. 1961 is het jaar dat de muur werd gebouwd, maar het is ook mijn geboortejaar. Ik heb ook iets met de complexiteit van plekken als Zuid-Afrika en Berlijn. In Berlijn ben ik vaak geweest, ook toen die muur er nog stond. Daarbij sprak de insteek mij aan om geen verhaal over goed en kwaad te maken, maar om te onderzoeken hoeveel kanten zo’n gebeurtenis heeft.’

Bos vormde een schakel in een groot team van makers. Hij schreef de liedteksten terwijl componist Helmer Kant de muziek maakte. In nachtelijke Zoom-meetings met onder anderen regisseur Fons van Rongen werden verhaallijnen en personages ontwikkeld. Het proces is Bos goed bevallen. ‘Ik vond de wisselwerking leuk in deze groep, het was een mooi pingpongspel. We gaven elkaar veel ruimte, ik had niet het gevoel dat ik een bepaalde richting uit werd gedreven.’

Mozaïekmusical

Bij het schrijven moest Bos zich verplaatsen in uiteenlopende personen, zoals een Amerikaanse soldaat die gestationeerd is bij Checkpoint Charlie en een vader met warme gevoelens voor de DDR. Bos: ‘De opzet van de musical deed me denken aan mozaïekfilms als Short Cuts (1993) of Babel (2006), in die zin dat er veel verhalen van verschillende mensen zijn die door elkaar lopen. Elk personage staat wel voor iets. De bouw van de muur vormt een catharsis, het dwingt elk personage om tot de kern van zichzelf te komen. Zelf vind ik de vaderrol heel mooi: deze man is een sympathisant van de DDR, maar hij ziet ook dat zijn dochter wil vluchten uit Oost-Duitsland. Hij komt in een spagaat terecht: kies ik voor het systeem of voor mijn kind?

De musical bevat liedjes vol herkenbare Stef Bos-oneliners zoals ‘Liever ondergaan door liefde/ Dan te sterven voor een vlag’ (uit het lied Breek mijn hart) en ‘Je moet niet bang zijn om te vallen/ Anders maak je nooit een sprong’ (uit het duet Voor altijd). ‘Vanuit de personages schrijven vergde een andere techniek dan bij het werken aan mijn eigen albums’, aldus Bos. ‘In het begin vond ik het best lastig om grip te krijgen op sommige personages. Maar gaandeweg vond ik er een vorm voor: ik combineerde een persoonlijke emotie met een historisch moment, waarop die mensen het achterste van hun tong moeten laten zien.’