Stedelijk Museum Alkmaar koopt Salomon van Ruysdael, duurste aankoop in bestaan
Men wilde het, en men kreeg het: het Stedelijk Museum Alkmaar heeft Gezicht op de Grote of Sint-Laurenskerk van Alkmaar vanuit het Noorden van Salomon van Ruysdael gekocht. Het stadsgezicht, olieverf op paneel, dateert uit 1644 en is gekocht van een Amerikaanse verzamelaar voor 1 miljoen dollar (935 duizend euro). Hiermee is het de duurste aankoop uit de geschiedenis van het Stedelijk Museum. Het werk, dat al enige tijd in de vaste opstelling was te zien, maakt vanaf deze week deel uit van een kleine presentatie in het museum.
Het paneel toont de oude stad gezien vanuit het Noorden. Stemmige bruinen, vaal wit en blauw voor de lucht. Zoals vaak bij Van Ruysdael is een en ander verlevendigd met leuke details: bootjes, vissers, visnetten, een afwatering, een ooievaarsnest, een openbaar toilet waar bezoekers in- en uit lopen als gasten op de camping zonder de pleerol.
Raadpleging van een contemporaine atlas leerde dat de voorstelling topografisch accuraat is. Het gat in de landstrook op de voorgrond, de huisjes rond de kerk en ook het bouwsel rechts (de Geesterpoort) en de molen achter de bomen links (de Munnik): ze zijn geschilderd waar men ze indertijd trof. Wel voegde de schilder rechts een watertje toe en liet hij een brug weg omwille van het effect.
De Haarlemse Van Ruysdael (1600/03 - 1670) was een oom van Jacob van Ruysdael en kende dit uitzicht goed. In 1644 overleed zijn broer, lakenkoopman Pieter de Gooyer. Van Ruysdael kreeg de voogdij over De Gooyers kinderen. Vanaf dat moment werd Alkmaar tijdelijk zijn tweede stad. In die periode maakte hij ten minste veertien Alkmaarse stadsgezichten. Op de meeste figureert de Grote Kerk.
In de kleine presentatie toont men het verworven doek, het enige Alkmaarse stadsgezicht van Ruysdael in een Nederlandse openbare collectie, naast een handvol reproducties van deze stadsgezichten. Onder deze reproducties bevinden zich de Ruysdaels uit de collectie van het Metropolitan Museum in New York en de National Gallery of Scotland in Edinburgh.
De verwerving van het schilderij vormt de aanzet voor de tentoonstelling 500 jaar Grote Kerk in 2018. Daar zullen Van Ruysdaels Alkmaarse kerkgezichten worden geflankeer door interieurstukken van Pieter Saenredam (schilderijen en tekeningen). Het is de ambitie van het Stedelijk Museum Alkmaar om zo veel mogelijk van de veertien Alkmaarse kerkgezichten in bruikleen te krijgen.
Ruysdael in Alkmaar, Stedelijk Museum Alkmaar, 3/2 t/m 19/3.
