Starstruck is als het leven zelf: een aaneenschakeling van korte flitsen in de duisternis

Wekelijks bespreken we een kunstwerk dat nú om aandacht vraagt. Deze week: Starstruck van Gabriel Lester.

Net zoals de rest van Nederland kocht ik deze week een kerstboom. December is een maand van extreme tegenstellingen en van alle decembersymboliek vat de kerstboom de tegenstrijdigheden het allerbeste samen. We vieren de geboorte van de Verlosser van onze zonden door ons een ongeluk te vreten. We vieren het leven door een dode boom in de huiskamer te zetten en vol te hangen met lichtjes en glitter, om ’m daarna genadeloos op straat te dumpen.

Op sommige momenten vind ik het allemaal kritiekloos prachtig, op andere momenten stemt het me een beetje verdrietig en op nog weer andere momenten vind ik het een mooie metafoor voor de dualiteit van het leven. Dat wat mooi is, is ook lelijk, enzovoorts.

Aan die kerstboom en alles wat je eraan kunt ophangen moest ik denken toen ik, eveneens deze week, werd getroffen door de spectaculaire installatie Starstruck. Kunstenaar Gabriel Lester (Amsterdam, 1972) maakte het kunstwerk speciaal voor Machinery of Me, een relatief jonge kunstruimte, gevestigd op een voormalig geheim militair vliegveld in de buurt van Arnhem. Het is een kunstwerk dat je volledig opslokt en dat met zijn spel van licht en duisternis, schoonheid en destructie precies past bij deze vermaledijde maand.

Nadat je op de tast een paar traptreden bent afgedaald, sta je in een donkere ruimte. De penetrante geur van onbewerkte olie prikt in je neus en een groot zwart oppervlak glanst je tegemoet. Kleine lichtflitsen komen in een onregelmatig ritme uit het duistere vlak te voorschijn. Dan trekt het weer dicht, soms razendsnel, soms langzaam, kleine glimplekjes achterlatend in het zwart.

Dit betoverende schouwspel is opgebouwd uit drie simpele elementen: water, licht en olie. Het zwarte vlak dat zich in de duisternis aftekent, is in feite een bassin met sterk verlicht water met daarop een dunne laag motorolie. De mini-explosies worden veroorzaakt door waterdruppels die van bovenaf in een grillig patroon op de laag olie vallen, waardoor het licht er voor een klein ogenblik doorheen breekt.

Het resultaat is een beetje als een knapperend vuur of de glinstering van de zon op het water. Je kunt er eindeloos naar kijken en steeds weer iets anders zien. Mijn gezelschap zag een hemel vol twinkelende sterren, zelf moest ik denken aan een dunbevolkt landschap, gezien vanuit een vliegtuig in de nacht. Die laatste associatie geeft het prachtige schouwspel ook gelijk een gewelddadige ondertoon. De waterdruppels die kleine explosies van licht veroorzaken, zijn net bommen die op het nachtelijke landschap vallen.

Pas nadat ik de film The End had bekeken, het andere werk in deze kleine tentoonstelling, bedacht ik dat er nog een andere laag in Starstruck zit. In The End rijdt een eenzame buschauffeur steeds hetzelfde rondje met zijn zwarte bus door de nacht, een metafoor voor de eeuwig doorgaande kringloop van leven en sterven. We worden nu wel erg ‘meta’, maar die kringloop kun je ook terugzien in Starstruck. Want misschien is het leven, gezien vanuit het perspectief van het heelal, wel precies dat: een aaneenschakeling van korte flitsen in de duisternis. Op aarde schitteren we even, zoals de schrijver Ocean Vuong het zo mooi zegt.

Dat brengt me weer terug bij die kerstboom. Het ene moment het stralende middelpunt van de huiskamer, het volgende moment klaar voor de brandstapel. Ieder jaar opnieuw. Het is afhankelijk van uw karakter, uw gemoed of uw bui, of u dat een prachtig, troostrijk of juist droevig gegeven vindt. Ik denk dat het, net als Starstruck, al die dingen tegelijk is.