Sociale zekerheid moet weer het speerpunt worden van de sociaal-democraten, betoogt Geert van Istendael overtuigend in De grote verkilling★★★★☆

Zijn dit de nieuwe sociaal-democraten? Dat vraagt de Vlaamse dichter, journalist en schrijver van onder veel meer Het Belgisch labyrint Geert van Istendael zich af bij het lezen van het sociaal-economisch programma van het Franse Rassemblement National. Hij somt op: verhoging van de laagste lonen, verlaging van de pensioenleeftijd, indexeren van de kinderbijslag, een sociaal vangnet voor kleine zelfstandigen, een werkweek van 35 uur, behoud en opening van dokterspraktijken, ziekenhuizen en apotheken in de dunbevolkte gebieden, daling van de tarieven voor gas, elektriciteit en trein, verbod op staatsopdrachten aan multinationale bedrijven die de belasting in Frankrijk ontwijken en belasting voor de meerwaarde die grote financiële conglomeraten in Frankrijk realiseren.

Rassemblement National is gesticht in juni 2018. Een nieuwe linkse partij? Niet bepaald. Het is een herlancering van het Front National van Marine Le Pen. Van Istendael knipperde met z’n ogen toen hij het programma las; het leek wel overgeschreven van de ooit zo machtige Franse communistische partij. Die bestaat allang niet meer en de Parti Socialiste kwam bij de parlementsverkiezingen van 2017 niet verder dan 6 procent.

Efficiënt pepmiddel

Van Istendael zegt het zo: ‘Zij die nooit op bergen geld zullen zitten, zij die dag in dag uit te horen krijgen dat ze moeten inleveren, dat hun loon te hoog is, dat we de ziekteverzekering niet meer kunnen bekostigen, dat hun pensioen veel te duur is, dat de school te goedkoop is, kortom dat zij het zijn die boven hun stand leven, die mensen voelen zich verneukt. Tegelijkertijd kunnen ze vierentwintig uur op vierentwintig zien hoe de rijke baden in steeds extravagantere weelde. Een efficiënter pepmiddel om afgunst op te zwepen bestaat niet.’

En dan volgt de uitsmijter: ‘Extreemrechts heeft aandachtig naar die afgunst geluisterd. Extreemrechts heeft geluisterd naar de klacht van de honderdduizenden die zich door hun traditionele behoeders in de steek gelaten voelden. Extreemrechts heeft die haat van die verliezers kundig omgeleid naar die andere verliezers, hun buren, hun concurrenten als het erom gaat werk te vinden of een sociale woning.’

Van Istendaels ‘grote verkilling’ is het gebrek aan solidariteit en bestaanszekerheid in de Europese samenlevingen. Hij geeft de sociaal-democraten en de christen-democraten daarvan de schuld. Zij hebben de mensen die hen vertrouwden uitgeleverd aan die grote verkilling en zien zich nu geconfronteerd met de bestraffing door de kiezers. Het enige middel om die terug te winnen is de sociale zekerheid opnieuw tot speerpunt te maken. Van Istendael karakteriseert de verzorgingsstaat als toppunt van de Europese beschaving, op gelijke hoogte met de Negende van Beethoven. Het klinkt pathetisch, maar is daarom niet minder waar.

Groene verkilling

De grote verkilling is ook een groene verkilling. Van Istendael constateert dat de groene levensstijl van de hoogopgeleide, zichzelf ruimdenkend achtende wereldburgers maar al te vaak gepaard gaat met ultraliberale economische ideeën. Solidariteit met de slachtoffers van de globalisering is te veel gevraagd. Dat zijn immers de mensen die roken, in dieselauto’s rijden en vlees eten, zoals de gele hesjes werden weggehoond door een woordvoerder van de regering-Macron. Van Istendael: ‘Je leeft in het zalige besef dat je progressief bent, geen racist, verdraagzaam, ecologisch verantwoord, helemaal modern en ga zo maar door. En eigenlijk vind je dat iedereen zo zou moeten zijn. Maar als je een welbepaalde levensstijl begint te vermengen met politieke ideeën, blokkeer je ieder mogelijk debat en sluit je je hermetisch op in de passiefwoning van je eigen gelijk.’

Van Istendael slaat de spijker op z’n kop: als de sociaal-democraten en christen-democraten de Europese kiezers geen sociale zekerheid weten te garanderen, zal hun neergang voortduren, het populisme floreren en de democratie in het gedrang komen.